مهمترین بیماری های طیور
طیور نقش بسیار مهمی در اقتصاد و تغذیه انسان‌ها دارند اما، همانند سایر حیوانات، طیور نیز با بیماری‌های خاص مواجه می‌شوند که می‌تواند تأثیرات زیادی بر صنعت پرورش طیور و تأمین غذای موردنیاز جامعه داشته باشد. بنابراین بهتر است با مهمترین بیماری های طیور آشنا شویم و برای پیشگیری و درمان هر یک از آن ها روش های اصولی را در پیش بگیریم. در این مطلب از مجله سلامت پایادارویه به بررسی شایع ترین بیماری های طیور، نحوه پیشگیری و در نهایت درمان هر یک از آن ها می پردازیم. پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید و در انتها، چنانچه سوالی در ذهن شما باقی مانده بود از کارشناسان ما بپرسید.
بیماری نیوکاسل از مهمترین بیماری های طیور
بیماری نیوکاسل به عنوان بیماری روده و ریوی نیوکاسل شناخته می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در طیور است و می‌تواند تأثیرات زیانباری بر روی صنعت پرورش طیور داشته باشد. بیشترین تأثیر این بیماری در مرغان و خروس‌ها دیده می‌شود، اما می‌تواند به سایر پرندگان از جمله کبوتر، بوقلمون و سایر انواع طیور نیز منتقل شود.
بیماری نیوکاسل به صورت واگیردار از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم بین پرندگان بیمار و سالم منتقل می‌شود. عوامل انتقالی شامل تماس مستقیم با دم و بال پرندگان بیمار، تماس با اجسام آلوده مانند آب، خوراک، وسایل پرندگان و همچنین ورود حشرات ناقل به محل پرورش می‌شود.
علائم بیماری نیوکاسل
علائم بیماری نیوکاسل می‌تواند متنوع باشد و به میزان واکنش سیستم ایمنی و مقاومت طیور در برابر ویروس بستگی دارد. در موارد شدید، علائم شامل تنیدگی، کاهش فعالیت، تنگی نفس، سرفه، عطسه، ترشحات بینی و دهان، اسهال و در نهایت مرگ طیور می‌شود. در موارد خفیف، ممکن است حیوان بدون نشانه‌های واضح بیماری باقی بماند ولی به عنوان منبع انتقال برای طیور سالم عمل کند.
راهکار مقابله با بیماری نیوکاسل
برای کنترل و پیشگیری از بیماری نیوکاسل، اقداماتی از قبیل ضدعفونی کردن واحدهای پرورشی، جداسازی طیور بیمار از سایر طیور سالم، استفاده از واکسن‌های مخصوص و کنترل تردد و ورود پرندگان به واحدهای پرورشی از اهمیت بالایی برخوردار است. مهمترین راهکار برای مقابله با بیماری نیوکاسل، واکسیناسیون طیور است. واکسن‌های مختلفی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارند و استفاده از آنها در واحدهای پرورشی توصیه می‌شود.
با واکسناسیون منظم و به موقع می‌توان از انتشار و مرگ پرندگان با مهمترین بیماری های طیور نظیر نیوکاسل جلوگیری کرد. محدود کردن تماس با پرندگان و مخصوصاً پرنده‌های وحشی، بهداشت و رعایت استانداردهای بهداشتی، استفاده از مواد ضدعفونی کننده در محیط پرورش، و کنترل تردد ورود و خروج افراد و وسایل به واحدهای پرورشی نیز از اقدامات مهم هستند.
بیماری گامبورو Gumboro
بیماری گامبورو که به عنوان بیماری بورس عفونی نیز شناخته می‌شود، یک بیماری واگیردار است که بیشتر در جوجه ها و در سنین 4 تا 6 هفتگی نمایان می شود. عامل این بیماری ویروس گامبورو (Gumboro virus) است. این بیماری توسط ویروس بورس عفونی (IBDV) عضوی از جنس بیرناویروس ایجاد شده و در سلول‌های لنفی درون بورس فابرسیوس، لوزه و طحال جایگزین می‌شوند. این ویروس به سیستم گوارشی جوجه‌ها نفوذ کرده و باعث آسیب رساندن به بافت لنفوئیدی و ایجاد نقص ایمنی می‌شود.
علائم بیماری گامبورو
علائم بیماری گامبورو می‌تواند شامل از دست دادن اشتها، کاهش فعالیت، مشکل در تنفس، ترشحات دهانی و خونریزی دستگاه گوارش باشد. در صورت تضعیف سیستم ایمنی جوجه‌ها، عفونت ثانویه نیز ممکن است رخ دهد که می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و عفونت‌های دیگر شود.
راهکار مقابله با بیماری گامبورو
برای کنترل بیماری گامبورو، استفاده از واکسن‌های مخصوص می‌تواند مؤثر باشد. واکسناسیون در هفته‌های اول و دوم عمر جوجه‌ها انجام می‌شود تا سیستم ایمنی آنها تقویت شود. همچنین، محدود کردن تماس با جوجه‌های بیمار، بهداشت و رعایت استانداردهای بهداشتی در محیط پرورش و استفاده از مواد ضدعفونی کننده نیز اقدامات مهمی برای کنترل و پیشگیری از گسترش بیماری گامبورو هستند.
درمان بیماری گامبورو
این بیماری معمولا درمان موفقی ندارد، بنابراین لازم است به منظور از بین بردن ریسک بیماری پروتکل ضدعفونی علیه گامبورو را به درستی رعایت کرد و در کنار واکسیناسیون از رشد و پیشروی آن جلوگیری به عمل آید.
پروتکل ضدعفونی علیه گامبورو شامل موارد زیر است:
- ممانعت از رفت و آمدهای پی در پی و ایزوله کردن ساختمان.
- ضدعفونی کردن سطوح، بستر، کود و هر آنچه پرنده با آن در ارتباط است. پیشنهاد می شود از ضدعفونی کننده دزوجرم میکروچوک استفاده شود. چرا که از این محصول می توان در حضور حیوان نیز استفاده کرد. قابل استفاده بر روی تمامی سطوح است و می توان به صورت اسپری حرارتی از آن استفاده کرد.
- بستر به همراه کود مرغی باید برداشت شده و سوخته شود و یا در مکانی به دور از فارم معدوم گردد به صورتی که خارج از دسترس حیوانات وحشی باشد.
- تجهیزات قابل حرکت باید در محل سالن ضدعفونی شده و سپس به خارج سالن انتقال یابد.
- تمامی سطوح باید مجددا توسط ضدعفونی کننده موثر و وسیع‌الطیف با غلظت مناسب ضدعفونی شود.
- کف سالن و قسمت پایینی دیوار حتما باید ضدعفونی گردد.
- ورودی به ساحتمان باید ضدعفونی شده و حوضچه ضدعفونی کننده چکمه و چرخ خودرو باید توسط ترکیبات موثر پر شود.
ضدعفونی کننده زیکس ویروکس برای موارد ذکر شده پیشنهاد می شود. زیکس ویروکس یک ضدعفونی کننده بسیار قوی است که برای پاکسازی محیط و هوای فارم مناسب است. این محصول برای ضدعفونی انواع سطوح، حوضچه ها، ماشین ها و ... موثر بسیار موثر است.
بیماری برفک
بیماری برفک یک بیماری شایع در میان مرغ ها است. این بیماری ناشی از آلودگی های موجود در غذا، محیط و هوای مرغداری می باشد. برفک در مرغ ها با بروز لکه های سفید در بدن، سر و پرها نمایان می شود و در صورت عدم رسیدگی به موقع موجب شکسته شدن پرها خواهد شد. خوشبختانه این بیماری خیلی خطرناک نیست و با رعایت بهداشت محیط، سیستم آبرسانی و غذای پرنده می توان با آن مقابله کرد.
علائم بیماری برفک برروی بدن طیور
لکه‌های کوچک سفید روی گردن و بدن مرغ، به عنوان یکی از علائم شایع این بیماری شناخته می‌شوند. این لکه‌ها معمولاً به صورت لکه‌های کوچک روی پوست مرغ ظاهر می‌شوند و می‌توانند در نقاط مختلف بدن مرغ دیده شوند.
در مراحل بعدی بیماری، لکه‌ها رو به افزایش می‌روند و ممکن است به شکل غشایی یا خودکار ظاهر شوند. با پیشرفت بیماری، پوست مرغ ضعیف می‌شود و پرها شکسته و کاهش می‌یابند. علاوه بر این، بیماری برفک می‌تواند باعث آسیب به اعضای داخلی مرغ از جمله اعصاب، ریه‌ها و کبد نیز شود.
راهکار مقابله با بیماری برفک
برای مقابله با بیماری برفک در مرغ های بهترین کار کنترل بهداشت محل نگهداری آن ها است. از آنجا که این بیماری بیشتر از قارچ ها نشات می گیرد، بهتر است در صورت مشاهده مرغ مبتلا، ابتدا پرنده مریض یا مشکوک را به خارج از محیط فارم منتقل کنید. با استفاده از ضدعفونی کننده های مناسب نظیر ویروکس که در برابر قارچ بسیار موثر هستند محیط، سیستم آبرسانی و قفس ها را به خوبی از هر گونه قارچ و باکتری پاکسازی کنید. پس از جداسازی، مرغ(مرغ های) بیمار را به مرتبا حمام دهید تا علائم بیماری از روی بدن آن ها به تدریج از بین برود. فراموش نکنید پس از حمام پرنده را با گرمای ملایم مانند سشوار خشک کنید تا از بروز بیماری های قارچی و ... جلوگیری شود.
بیماری سالمونلا Salmonella
سالمونلا یک بیماری عفونی - باکتریایی همه گیر در پرندگان است. سالمونلا یا سالمونلوز گونه ای از بیماری های ایجاد شده در طیور است که شامل پولوروم، تیفوئید، آریزونوز و پاراتیفوئید می باشد و سبب عفونت‌های گوارشی، تنفسی و گاها عصبی در طیور می شود. سالمونلا را می‌توان یکی از خطرناک‌ترین و مهمترین بیماری های طیور دانست چراکه این بیماری قابل انتقال به انسان نیز خواهد بود. این باکتری معمولاً از طریق مصرف مواد غذایی آلوده به باکتری سالمونلا، به ویژه محصولات طیور مانند گوشت و تخم مرغ، منتقل می‌شود. در طیور، سالمونلا می‌تواند در روده‌ها حضور داشته باشد و از طریق مدفوع طیور به محیط پخش شود. اصطلاحاً "جوجه‌های حامل" می‌توانند سالمونلا را در خود حمل کرده و آن را به محیط و سایر پرندگان منتقل کنند. این بیماری می‌تواند از طریق تخم مرغ آلوده به باکتری به جوجه‌ها منتقل شود. با توجه به به انتقال از طریق تخم لازم است دستگاه های جوجه کشی مرتبا ضدعفونی شوند. سیستم آبرسانی به صورت ویژه و صحیح پاکسازی و به صورت مداوم با ضدعفونی کننده های مناسب سیستم آبرسانی مانند AQUAZIX Plus AG تمیز شود.
علائم بیماری سالمونلا
علائم عفونت سالمونلا در طیور ممکن است شامل علائمی نظیر اسهال، استفراغ، کاهش اشتها، لاغری، ضعف عمومی و ترشحات مخاطی در دستگاه گوارش باشد. با این حال، بسیاری از طیور آلوده به سالمونلا علائم بالینی ندارند. به هر حال، آلودگی با سالمونلا می‌تواند خطر سلامتی عمومی مردم را افزایش دهد زیرا می‌تواند در صنعت مواد غذایی و زنجیره تأمین غذا منتقل شود.
راهکار مقابله با بیماری سالمونلا
برای کنترل سالمونلا در طیور، مدیریت بهداشتی موثر در مزارع طیور بسیار مهم است. این شامل استفاده از استانداردهای بهداشتی برای پرورش و نگهداری طیور، بهداشت شخصی کارکنان و همچنین کنترل محیط پرورش و تماس با آلودگی‌های محتمل است. همچنین، مصرف مواد غذایی طبخ شده به طور کامل و بهداشتی و اجتناب از مواد غذایی خام که ممکن است آلوده باشند، می‌تواند در کاهش خطر عفونت سالمونلا کمک کند.
آنتی بیوتیک های متفاوتی روی این باکتری موثر است. در سال های اخیر مقاومت زیادی بر علیه آن ها ایجاد شده است اما با توجه به آزمایشات انجام شده بیشترین حساسیت سالمونلا به آنتی بیوتیک فوزباک اصل است.
آنفولانزای پرندگان؛ از مهمترین بیماری های طیور
آنفولانزای پرندگان که به عنوان آنفولانزای طیور نیز شناخته می‌شود یک بیماری عفونی ویروسی است که در طیور، به ویژه پرندگان، ایجاد می‌شود. ویروس آنفولانزای پرندگان به عنوان ویروس H5N1 شناخته می‌شود و می‌تواند به انسان نیز منتقل شود و عفونت‌های سنگین و حتی مرگباری در انسان به دنبال داشته باشد. آنفولانزای پرندگان نیز به عنوان یکی از خطرناک‌ترین و مهمترین بیماری های طیور شناخته می‌شود.
علائم بیماری آنفولانزا
علائم آنفولانزای پرندگان در طیور متنوع هستند و ممکن است بین گونه‌ها و نوع پرندگان متفاوت باشد. در برخی موارد ممکن است طیور مبتلا به آنفولانزا هیچ علامتی نداشته باشند، اما در برخی موارد دیگر علائم زیر را دارند:
- کاهش اشتها و کاهش فعالیت.
- اسهال و ترشحات روده‌ای غیرطبیعی.
- کاهش تخم‌گذاری یا تخم‌های بدون پوست.
- تورم و التهاب در ناحیه صورت و گردن.
- مشکل در تنفس و نفس‌کشیدن.
- تغییرات در رفتار و عملکرد طیور.
راهکار مقابله با بیماری آنفلوانزا
کنترل عفونت: محیط های زندگی طیور باید به دقت تمیز شده و از مواد ضدعفونی کننده استفاده شود تا عفونت کنترل شود.
- ضدعفونی مزارع با ضدعفونی کننده طیور Zix virox
- ضدعفونی آب مصرفی با ضدعفونی کننده طیور Aqua Zix
- قراردادن لاشه آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی در کیسه پلاستیکی غیر قابل نفوذ و دفن نمودن آنها در گودال (به طول 1 متر برای هر 200 تا 250 قطعه لاشه بسته به سایز طیور در دورترین نقطه از چاه آب مرغداری) به عمق حداقل 2/5 متری از سطح زمین و حداقل یک متر بالاتر از سطح آب می‌باشد. برای لایه زیر لاشه‌ها و لایه روی لاشه‌ها از آهک زنده 1 – 2 تن استفاده می‌شود. مواد دفعی بعد از دفن یا کمپوست باید به گونه‌ای پوشانده شوند که هیچ حیوانی اعم از پرندگان و سگ و … به آن دسترسی نداشته باشد و محل دفن دوباره ضدعفونی شود. دفن تخم مرغ‌های مشکوک و آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی مثل دفن لاشه‌ها است.
درمان آنفولانزای پرندگان در طیور بستگی به عامل عفونت دارد و باید توسط متخصصان دامپزشکی تعیین شود. در صورت شناخته شدن طیور مبتلا به آنفولانزای پرندگان، اقدامات زیر ممکن است درمانی و پیشگیرانه انجام شود:
از آنجایی که بیماری آنفولانزای مرغی ویروسی است، پیشگیری از ایجاد آن اهمیت بسیار زیادی دارد. اما جهت درمان عفونت‌های ثانویه این بیماری می‌توان از آنتی‌بیوتیک فوزباک و فلورفنیدم ۱۰٪ استفاده نمود.
برونشیت عفونی طیور
برونشیت عفونی طیور یا عفونت ریوی طیور یک بیماری واگیر ویروسی است که در مرغ‌ها و سایر طیور پرورشی است. عامل اصلی بیماری عفونت ریوی پرندگان که در لیست مهمترین بیماری های طیور نیز قرار دارد، ویروس عفونت ریوی طیور (IBV) است. این ویروس به طور عمده برونشیت و آسیب به سیستم تنفسی طیور منجر می‌شود و می‌تواند به کاهش تولید تخم، کیفیت تخم‌ها و رشد نامناسب طیور منجر شود.
علائم بیماری برونشیت عفونی
علائم برونشیت عفونی طیور شامل موارد زیر می‌شود:
- سرفه: سرفه خشک و متناوب می‌تواند یکی از نشانه‌های این بیماری در طیور باشد.
- ترشحات بینی و چشم: طیور مبتلا به برونشیت عفونی ممکن است ترشحات بینی و چشمی داشته باشند که ممکن است خیلی ریز و شفاف یا چسبنده و مخاطی باشد.
- تنگی نفس: طیور مبتلا به این بیماری ممکن است با مشکل تنفسی و تنگی نفس مواجه شوند.
- کاهش تخم‌گذاری: در برخی موارد، عفونت ریوی طیور می‌تواند منجر به کاهش تولید تخم شود.
- تغییرات در رفتار و فعالیت: ممکن است طیور مبتلا به برونشیت عفونی کاهش فعالیت، خستگی و تغییرات در رفتار نشان دهند.
راهکار مقابله با بیماری برونشیت عفونی
برای درمان برونشیت عفونی طیور، معمولاً استراحت، مصرف آب و مایعات بیشتر، تغذیه مناسب و مکمل‌های ویتامینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، ممکن است در موارد شدیدتر، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدویروسی در نظر گرفته شود. مهم است تا درمان و مشاوره‌های لازم را از متخصصان دامپزشکی دریافت کنید تا بتوانید بهبودی طیور را تسریع کنید و از انتشار بیشتر عفونت جلوگیری کنید.
بیماری کوکسیدیوز Coccidia
کوکسیدیوز یک بیماری انتروپوزوئیکی است که در دام‌ها، به ویژه طیور و دام‌های صنعتی، رخ می‌دهد. این بیماری توسط انواع مختلف از اسپوروزوئیدها به نام کوکسیدیا ایجاد می‌شود. کوکسیدیا اسپوروزوئیدها در روده‌های دام‌ها زندگی می‌کنند و باعث التهاب و آسیب به غشای روده می‌شوند.
- علائم بیماری کوکسیدیوز
علائم کوکسیدیوز به عنوان مهمترین بیماری های طیور ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال: اسهال مایع و خونریزی از روده‌ها یکی از نشانه‌های اصلی کوکسیدیوز در طیور است.
- کاهش رشد و توقف رشد: طیور مبتلا به کوکسیدیوز ممکن است رشد نامناسب داشته باشند و وزن کمتری نسبت به طیور سالم داشته باشند.
- ضعف عمومی و خستگی: بیماری کوکسیدیوز می‌تواند منجر به ضعف و خستگی عمومی در طیور شود.
- کاهش تولید تخم: در صورتی که طیور لاینر (تخم‌گذار) مبتلا به کوکسیدیوز باشند، ممکن است تولید تخم‌ها کاهش یابد یا کیفیت آنها تحت تاثیر قرار بگیرد.
راهکار مقابله با بیماری کوکسیدیوز
برای درمان و کنترل کوکسیدیوز در طیور، معمولاً از داروهای ضدکوکسیدیا مانند امپروکوئین و نیکاربازین استفاده می‌شود. علاوه بر این، برنامه‌های بهداشتی و پیشگیری مانند بهداشت محیط، ضدعفونی صحیح، تغذیه مناسب و مدیریت مناسب استفاده از آب و خوراک نیز برای کاهش انتشار بیماری بسیار مهم است.
جدول مقایسه مهمترین بیماری های طیور
| بیماری | نوع بیماری | عامل ایجادکننده | علائم | درمان |
| کوکسیدیوز | پارازیتیک | کوکسیدیا | اسهال، کاهش رشد و توقف رشد، ضعف عمومی، کاهش تولید تخم | آنتی‌کوکسیدیال‌ها، مانند سولفادیمیدین (Sulfadimidine) و آمپروزوئین (Amprolium) |
| برونشیت عفونی طیور | ویروسی | ویروس عفونت ریوی طیور (IBV) | سرفه، ترشحات بینی و چشم، تنگی نفس، کاهش تخم‌گذاری، تغییرات در رفتار و فعالیت | درمان تمرکز بر تسکین علائم، پشتیبانی از سیستم ایمنی، استفاده از واکسن‌های موثر |
| آنفولانزای پرندگان | ویروسی | ویروس آنفولانزا | تب، سرفه، تنفس سریع و سخت، ترشحات بینی و چشم، کاهش تولید تخم، مرگ ناگهانی | کنترل عفونت، استفاده از واکسن‌های مناسب، مداخلات پشتیبانی و تسکینی |
| بیماری سالمونلا | باکتریایی | باکتری سالمونلا | اسهال، استفراغ، تب، ضعف عمومی، کاهش تولید تخم، عفونت‌های تنفسی در برخی موارد | مدیریت بهداشتی، ضدباکتری‌ها (آنتی‌بیوتیک‌ها)، استفاده از واکسن‌های موثر |
| بیماری برفک | ویروسی | ویروس مارک | لکه‌های سفید در چشم، لنفوماتوز، کاهش رشد، ضعف عمومی، مشکلات عصبی | استفاده از واکسن‌های موثر، مدیریت بهداشتی، تجویز آنتی‌ویروس‌ها |
| بیماری گامبورو | ویروسی | ویروس گامبورو | ضعف، لرزش، اسهال، تورم مفاصل، مشکلات تنفسی، کاهش تولید تخم | مدیریت بهداشتی، استفاده از واکسن‌های موثر، مصرف آنتی‌ویروس‌ها |
| بیماری نیوکاسل | ویروسی | ویروس نیوکاسل | تب، سرفه، تنفس سخت، ترشحات بینی و چشم، تورم صورت و گردن، کاهش تولید تخم، مرگ ناگهانی | استفاده از واکسن‌های موثر، مدیریت بهداشتی، مصرف آنتی‌ویروس‌ها |
چکیده مطلب
در این مقاله از مجله سلامت پایادارویه به بررسی شایع ترین بیماری های طیور پرداختیم. راه های پیشگیری از مهمترین بیماری های طیور را مورد بررسی قرار دادیم و به صورت تخصصی به بررسی داروی درمان هر یک از موارد ذکر شده اشاره کرده ایم.