در ماه‌های اخیر گزارشاتی از درگیری پرندگان حیات وحش به بیماری آنفولانزای مرغی در استان‌های گلستان، مازندران، اردبیل و مرکزی مشاهده شد. در این میان تلفات بیش از 400 قطعه پرنده در تالاب میقان استان مرکزی چشم گیر بود. این بیماری هنوز در طیور صنعتی مشاهده نشده است اما توصیه سازمان دامپزشکی به مردم، خودداری از خرید پرندگان بومی می‌باشد.
بیماری آنفولانزای مرغی:
بیماری آنفولانزای مرغی ، بیماری ویروسی عفونی طیور از خانواده ارتومیکسوویریده بوده که به اشکال مختلف (فوق حاد، حاد و تحت بالینی) در اکثر گونه‌های طیور و در سنین مختلف با علایم گوارشی – تنفسی، عصبی و کاهش تولید ممکن است دیده شود. این بیماری به نام طاعون مرغان نیز معرف است. این بیماری Egg born است.
انتشار بیماری آنفولانزای مرغی در ایران:
بیماری آنفولانزای مرغی ابتدا در استان‌های تهران، قم، قزوین و سپس در استان‌های خراسان و اصفهان شایع شد و در سال‌های بعدی از کلیه استان‌های کشور گزارش شده است.
میزان خسارات مستقیم بیماری شامل کاهش تولید در گله‌های تخمگذار تجارتی و مادر از 30 درصد تا قطع کامل تولید و میزان تلفات در گله‌های تخمگذار تجارتی و مادر تا 8 درصد و در گله‌های گوشتی تا 37 درصد گزارش شده است و در مجموع متوسط خسارات اقتصادی در طی دوسال 1379 – 1378 حدودا 300 میلیارد ریال برآورد شده است.
اپیدمیولوژی بیماری آنفولانزای مرغی:
مقاومت عامل بیماری‌زا در مقابل عوامل فیزیکو-شیمیایی:
الف- به‌طور کلی ویروس آنفلوانزا در طبیعت ناپایدار می‌باشد.
ب- فاکتورهای فیزیکی شامل حرارت، pH و خشکی بر روی این ویروس موثرند. سرما و رطوبت، ماندگاری ویروس آنفولانزای مرغی را بیشتر می‌کند.
ج- به‌علت داشتن پوشش لپیدی ویروس آنفلوانزا نسبت به حلال‌های عالی و دترجنت‌ها حساس است.
د- ضدعفونی‌کننده‌های شیمیایی از قبیل فرمالدئید، گلوتار آلدئید، بتا پروبیولاکتون، ترکیبات فنلی، ترکیبات آمونیوم چهارتایی و سدیم هیپو کلراید 0/5 % ویروس آنفولانزای مرغی را غیر فعال می‌نمایند.
ه- پختن گوشت مرغ و تخم مرغ آلوده در دمای 70 درجه سانتیگراد ویروس را می‌کشد.
ی- ویروس HPAI یا ویروس آنفولانزای مرغی فوق حاد در مدفوع طیور به مدت 35 روز در 4 درجه سانتیگراد و 6 روز در 37 درجه سانتیگراد زنده می‌ماند. ترشحات بینی، مدفوع طیور، دمای پائین و محیط مرطوب باعث طولانی شدن عمر ویروس AI می‌گردد.
میزبانان حساس
ویروس‌های آنفلوآنزا از گونه‌های مختلف پرندگان اهلی شامل ماکیان، بوقلمون، مرغابی، بلدرچین، قرقاول و بیش از 88 گونه متفاوت از پرندگان وحشی جدا شده است.
شیوه انتقال بیماری آنفولانزای مرغی:
الف- پرندگان مهاجر و آبزی در سرتاسر دنیا به‌عنوان مخزن و منبع ویروس‌های آنفولانزای مرغی برای طیور صنعتی به حساب می‌آیند.
ب- انتقال افقی ویروس بیماری آنفولانزای مرغی (آنفولانزای پرندگان) از پرنده‌ای به پرنده دیگر از طریق آئروسل و ذرات معلق منتشره از دستگاه تنفس و مدفوع، به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق آب یا غذای آلوده انجام می‌گیرد.
ج- ماندگاری ویروس در پرندگان آبزی (تا یک سال) و در طیور صنعتی تا 36 روز گزارش شده است.
د- باتوجه به سرعت انتقال کند ویروس‌های آنفلوآنزا به ویژه ویروس‌های HPAI ، در عفونت‌های طبیعی یا تجربی، راه مدفوعی-دهانی ممکن است بهترین راه انتقال ویروس آنفلوآنزا باشد.
ه- انتقال ویروس از طریق هوا حداکثر تا 70 متر رخ دهد.
و- بوقلمون‌های بهبود یافته از بیماری آنفولانزای مرغی به مدت چندین ماه حامل ویروس باقی می‌مانند و به‌عنوان منبع آلودگی به سایر پرندگان محسوب می‌شوند.
ی- ویروس‌های آنفولانزای مرغی ممکن است موجب آلودگی تعداد زیادی از دام‌ها شوند و موضوع سدهای بین گونه‌ای در اکولوژی این بیماری اهمیت کمتری دارد. لذا پستانداران و سایر گونه‌ها باید بعنوان منبع بالقوه ویروس‌های آنفولانزای پرندگان مورد توجه قرار گیرند. دلایل مستندی وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس‌های تحت سروتیپ H 1 N 1 به راحتی در بین خوک، انسان و بوقلمون در حال چرخش هستند و ورود ویروس‌های سروتیپ H 1 N 1 توسط خوک‌های آلوده به گله‌های بوقلمون، به خوبی ثابت شده است.
تفاوت بیماری آنفولانزای مرغی حاد و فوق حاد
| اختصاصات | فوق حاد | حاد |
| دوره کمون | 3-7 روز | تا 14 روز |
| درصد ابتلا | 100 درصد | تا 100 درصد |
| درصد تلفات | مرگ و میر بالا و ناگهانی (95% در 24 ساعت) | میزان مرگ و میر گاهی به 50-70 درصد |
| بهبودی از بیماری | مرگ حتمی است | در عرض سه هفته |
شیوه تشخیص بیماری آنفولانزای مرغی
تشخیص مقدماتی:
بر اساس مشاهدات بالینی و آثار کالبد گشایی
تشخیص تاییدی:
- نتایج آزمایشات سرولوژیکی HI, AGP ,ELISA
- نمونه گیری (Oropharyngeal (OP: سوآپ استریل را به آرامی وارد حلق-حنجره و شکاف کامی پرنده کرده و 2 – 3 بار چرخانده و سپس سوآپ را در داخل لوله استریل حاوی 1 – 2 سی سی محلول نگهداری BHI قرار داده و به همراه یخ خشک در عرض 24 ساعت به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.
- نمونه گیری (Cloaca (CL: سوآپ استریل را به آرامی وارد کلوآک پرنده مشکوک کرده و 2 – 3 بار چرخانده تا با 1 گرم مدفوع آغشته شود سپس سواپ را در داخل لوله استریل حاوی 1 – 2 سی سی محلول نگهداری BHI قرار داده و به همراه یخ خشک به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.
روش پیشگیری و درمان بیماری آنفولانزای مرغی
روش‌های پیشگیری آنفولانزای مرغی
واکسیناسیون
در جدول زیر به برنامه واکسیناسیون آنوفولانزای مرغی در مناطق کم خطر اشاره می‌شود.
| سن واکسیناسیون | واکسن کشته آنفلوانزای مرغی در سنین 7 – 10 روزگی، 12 هفتگی و نوبت سوم را در سن 18 – 20 هفتگی
به‌صورت تزریق در هر 3 نوبت تجویز می شود. |
| نوع واکسن | واکسن غیر فعال روغنی تهیه شده از سویه جدا شده (در ایران H 9 N 2) |
| روش واکسیناسیون | تزریقی در زیر جلد و یا عضلانی |
| نگهداری واکسیناسیون | 2 + الی 8 + درجه سانتیگراد |
| طیور قابل واکسیناسیون | مرغ گوشتی، مرغ تخمگذار تجارتی، مرغ مادر |
| ایمنیت | ایمنیت همورال |
ضدعفونی
- ضدعفونی سالن، هوا و تجهیزات مرغداری با ضدعفونی کننده طیور Zix virox و Desogerm Microchoc GBD
- ضدعفونی آب مصرفی با ضدعفونی کننده طیور Aqua Zix
- دفن کردن در محل: قراردادن لاشه آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی در کیسه پلاستیکی غیر قابل نفوذ و دفن نمودن آن‌ها در گودال (به طول 1 متر برای هر 200 تا 250 قطعه لاشه بسته به سایز طیور در دورترین نقطه از چاه آب مرغداری) به عمق حداقل 2/5 متری از سطح زمین و حداقل یک متر بالاتر از سطح آب می‌باشد. برای لایه زیر لاشه‌ها و لایه روی لاشه‌ها از آهک زنده 1 – 2 تن استفاده می‌شود. مواد دفعی بعد از دفن یا کمپوست باید به گونه‌ای پوشانده شوند که هیچ حیوانی اعم از پرندگان و سگ و … به آن دسترسی نداشته باشد و محل دفن دوباره ضدعفونی شود. دفن تخم مرغ‌های مشکوک و آلوده به بیماری آنفولانزای مرغی مثل دفن لاشه‌ها است.
مدت قرنطینه واحد آلوده حداقل 42 روز می‌باشد.
کود آلوده را با فرمالین 10 % ضدعفونی و خیس کرده، با ارتفاع 1/5 متر جمع کرده و با نایلون ضخیم پوشانده و با روشن نمودن هیتر سالن، تا دمای عمق 60 سانتی‌متری آن به 60 درجه برسد و 5 روز در این حالت بماند.
روش درمان عفونت‌های ثانویه
از آنجایی که بیماری آنفولانزای مرغی ویروسی است، پیشگیری از ایجاد آن اهمیت بسیار زیادی دارد. اما جهت درمان عفونت‌های ثانویه این بیماری می‌توان از آنتی‌بیوتیک طیور فوزباک و فلورفنیدم ۱۰٪ استفاده نمود.
3 دیدگاه