معرفی بیماری برونشیت عفونی طیور

بیماری برونشیت عفونی طیور، یک بیماری حاد و به شدت مسری طیور بوده که دستگاه تنفس فوقانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر علائم تنفسی، کاهش درصد تخمگذاری و کیفیت تخم مرغ و همچنین نفریت در آلودگی با برخی سویه‌ها دیده می‌شود. واکسن‌های زنده تخفیف حدت یافته و کشته در بازار موجود است اما تفاوت‌های آنتی ژنیک کرونا ویروس طیور باعث می‌شود که حفاظت مقاطع صورت نپذیرد. تست‌های تشخیصی شامل الایزا و تست HI جهت تشخیص آنتی بادی در سرم، ردیابی ویروس با RT-PCR و همچنین کشت ویروس در تخم مرغ نطفه‌دار می‌باشد. آنالیز توالی ژن اسپایک به منظور تایپینگ ویروس انجام می‌گردد.

اتیولوژی و اپیدمیولوژی

ویروس برونشیت عفونی طیور یک گاماکروناویروس طیور بوده که تنها در پرندگان ایجاد بیماری می‌کند. همچنین این ویروس در قرقاول و طاووس نیز یافت شده که ممکن است بیماری تحت بالینی ایجاد کند. ویروس گسترش جهانی داشته و دارای تایپ‌های آنتی ژنیک زیادی بوده که در مناطق جغرافیایی خاص گردش می‌کنند. برخی از انواع ویروس IBV گسترش جهانی داشته درحالی که برخی دیگر تنها در مناطق خاصی یافت می‌شوند.

ویروس IBV توسط پرندگان آلوده به واسطه‌ی ترشحات تنفسی و مدفوع دفع شده و می‌تواند توسط آئروسل‌ها، بلع غذا و آب آلوده به ویروس و تماس با تجهیزات و لباس آلوده منتشر گردد. پرندگانی که به صورت طبیعی آلوده شده‌اند و همچنین پرندگانی که توسط ویروس زنده واکسینه شده‌اند ممکن است ویروس را به طور متوسط تا 20 هفته پس از آن دفع کنند. دوره انکوباسیون 24 تا 48 ساعت بوده حداکثر ترشح ویروس از دستگاه تنفس ممکن است 3 تا 5 روز به طول بیانجامد.

شدت بیماری برونشیت عفونی طیور به عوامل زیر بستگی دارد:

• سویه‌ی ویروس
• سن، سویه، وضعیت ایمنی و جیره پرنده
• استرس سرمایی

عالاوه بر این، عفونت همراه مایکوپلاسما گالیسپتیکوم، م. سینووه، ایکلای و ایوی باکتریوم پاراگالیناروم می‌تواند بیماری را شدت بخشد.

بیشتر بخوانید: پاکسازی و ضدعفونی استمراری سالن مرغداری

علائم کلنیکی برونشیت عفونی طیور

نرخ شیوع در گله‌هایی که مبتلا به این بیماری می‌شوند معمولا تا 100 درصد افزایش می‌یابد. جوجه‌ها ممکن است دارای سرفه، عطسه و رال تنفسی بین 10 تا 14 روز باشند. التهاب ملتهمه و دیس پنه نیز ممکن است دیده شود و در برخی موارد تورم سر، مخصوصا در موارد وقوع بیماری با عفونت‌های باکتریایی سینوس دیده می‌شود. جوجه‌ها ممکن است دپرس بوده و کنار منبع حرارتی جمع شوند. مصرف غذا و وزن‌گیری کاهش می‌یابد. عفونت با سویه‌های نفروژنیک باعث بروز علائم تنفسی اولیه و به دنبال آن افسردگی، ژولیدگی پرها، مدفوع آبکی، مصرف زیاد آب و نهایتاً مرگ می‌گردد.

برونشیت عفونی در مرغان تخمگذار با علائمی مثل کاهش تولد تخم مرغ تا 70 درصد همراه است و معمولا تخم مرغ‌ها دارای اندازه‌ی نامناسب به همراه پوسته‌ی نرم، زبر، کم رنگ و یا فاقد قوام کافی است. تولید و کیفیت تخم مرغ ممکن است به حالت طبیعی برگشته اما ممکن است تا 8 هفته زمان ببرد. در بیشتر موارد شیوع بیماری، نرخ مرگ و میر 5 درصد بوده اما ممکن است تا 60 درصد نیز افزایش یابد. موارد مرگ و میر بالا معمولا به علت وقوع عفونت‌های باکتریایی و یا آلودگی با سویه‌های نفروژنیک است. سویه‌های نفروژنیک به دلیل ایجاد نفریب مرگ و میر بالایی به همراه دارد. همچنین ممکن است جوجه‌ها دچار آسیب دائم به اویداکت شده که منجر به عدم بازگشت به حالت نرمال تخمگذاری در مرغان و تخمگذار می‌گردد.

بیشتر بخوانید: عفونت های کوکسیدیا Avian Coccidiosis

آسیب شناسی

در دستگاه تنفس نای، سینوس و راه‌های تنفسی بینی ممکن است حاوی ترشحات سروزی، کاتارال یا کازئوس باشند و کیسه‌های هوایی در ابتدا حاوی اگزودا، ضخیم شدگی پیشرونده و ابری هستند. اگر عفونت‌های ثانویه با ای کلای وجود داشته باشد ممکن است التهاب کیسه‌های هوایی، پری‌هپاتیت و پری کاردیت نیز مشاهده شود. پرندگانی که در سنین بسیار پایین دچار بیماری می‌شوند ممکن است دارای اویداکت کیستیک بوده در صورتی که آلودگی در پرندگانی که در حال تخمگذاری هستند دچار کاهش وزن و طول اویداکت، همچنین کوچک شدن تخمدان‌ها می‌شوند. عفونت با سویه‌ها نفروپاتوژنیک منجر به ایجاد کلیه‌هایی رنگ پریده و متورم همراه با توبول و میزراه متسع و دارای اورات باشند. در پرندگان دارای سنگ‌های مثانه، حالب متسع و دارای سنگ بوده و ضایعات آتروفیک در کلیه دیده می‌شود.

تشخیص برونشیت عفونی طیور

تشخیص تیتر آنتی بادی با ELISA و HI و همچنین تشخیص ویروس با RT-PCR و توالی سنجی به منظور تشخیص استفاده می‌شوند.

تأیید آزمایشگاهی برای تشخیص فرم‌های تنفسی بیماری ضروری است زیرا علائم آن مشابه فرم‌های متوسط بیماری‌هایی است که توسط ویروس نیوکاسل، متاپنوموویروس پرندگان، ویروس لارینکوتراکئیت عفونی و مایکوپلاسما، ایوی باکتریوم پاراگالیناروم و ارنیتوباکتریوم رینوترکئاله ایجاد می‌شود.

تشخیص قطعی معمولا بر اساس شناسایی ویروس صورت می‌پذیرد. ویروس می‌تواند از ترشحات تنفسی نای، تونسیل‌های مقعدی و بافت کبد جدا شود. کشت در تخم مرغ نطفه‌دار و جنین 9 تا 11 روزه و متعاقبا به دلیل رشد IBV باعث تغییر رنگ جنین و رسوب اورات در مزونوسفر و مرگ جنینی تشخیص داده می‌شود.

تایپینگ ویروس جهت تشخیص وقوع بیماری ایجاد شده توسط سروتایپ‌های متفاوت و واکسیناسیون گله بسیار مهم است. سروتایپ با استفاده از سرم جوجه SPF و خنثی سازی ویروس توسط تست‌های خنثی کننده صورت می‌پذیرد. اگرچه به دلیل قیمت بالا و زمان زیاد به سرعت قابل دستیابی نیست. قسمت S1 گلیکوپروتئین اسپایک می‌تواند جهت تایپینگ ژنتیک ویروس استفاده شده که ارتباط مستقیم با سروتایپ ویروس دارد.

بیشتر بخوانید: معرفی بیماری کلی باسیلوز

برونشیت عفونی طیور را چطور کنترل کنیم؟

واکسن‌های کشته و زنده تخفیف حدت یافته می‌تواند جهت کنترل بیماری استفاده گردد اما به دلیل عدم وجود واکنش متقاطع و یا مقادیر کم آن میان تایپ‌ها نیازمند مصرف واکسن علیه سویه صحیح می‌باشد.

هیچ دارویی جهت درمان وضعیت عفونت با IBV وجود نداشته اما درمان ضد میکروبی ممکن است نرخ مرگ و میر را به جهت جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی در بیماری برونشیت عفونی طیور کاهش دهد. در هوای سرد، افزایش دمای محیط ممکن است باعث کاهش نرخ مرگ و میر شده و کاهش پروتئین جیره و افزایش الکترولیت‌ها در آب آشامیدنی باعث کمک به عفونت‌ ایجاد شده مخصوصا با سویه‌های نفروژنیک می‌گردد.

واکسن زنده تخفیف حدت یافته ممکن است علائم تنفسی خفیفی ایجاد کند. این واکسن‌ها به جوجه‌های 1 الی 14 روزه توسط اسپری، آب آشامیدنی و یا قطره چشمی داده می‌شود. جوجه‌ها مجددا دو هفته پس از دوز اولیه واکسینه می‌شوند. واکسیناسیون مجدد با سروتایپ‌ها دیگر ویروس باعث القای حفاظت بیشتر می‌گردد. واکسن‌های غیر فعال یا تضعیف شده می‌تواند در مرغان مادر و تخم گذار به منظور جلوگیری از کاهش تولید تخم مرغ و همچنین اتقال ایمنی مادری از طریق آنتی بادی انجام می‌شود.

انواع متفاوتی از IBV وجود داشته و واریانت‌های جدیدتری نیز ایجاد می‌شوند که توسط واکسن‌های موجود به طور کامل قابل کنترل نمی‌باشند. واریانت‌های جدید به دلیل تجمیع جهش‌های متوالی به واسطه‌ی انتقال به میزان جدید درطول زمان ایجاد می‌شوند. اگرچه نوترکیبی در کروناویروس‌ها اتفاق می‌افتد و می‌تواند باعث تولید ویروس‌های خاص می‌گردد. انتخاب واکسن باید بر اساس آگاهی کافی از سویه‌ی غالب در آن منطقه انجام پذیرد.

بیشتر بخوانید: بیماری نیوکاسل: تعریف، درمان، واکسیناسیون و امنیت زیستی

ضدعفونی علیه بیماری برونشیت عفونی طیور

طبق یک قاعده‌ی کلی جهت مقابله با بیماری‌های ویروسی رعایت ضدعفونی کامل و رعایت امنیت زیستی از واکسیناسیون اهمیت بیشتری دارد. علت این امر را می‌توان دلایل زیر ذکر نمود:

1. برای برخی از بیماری‌های ویروسی واکسن موثر و مورد تایید وجود ندارد
2. واکسیناسیون نوعی استرس شدید برای گله محسوب شده و باعث افت عملکرد می‌گردد که تا حدودی با مکمل‌ها قابل جبران است.
3. واکسن‌های زنده ممکن است دارای خطا بوده و پرنده را دچار بیماری کند
4. برخی واکسن‌ها مخصوصا واکسن‌های زنده  تخفیف حدت یافته علائم بالینی خفیفی ایحاد می‌کنند.
5. تیتر موثر و حافظت کننده آنتی بادی باید مورد پایش قرار گرفته و عمر مفید دارند

بر اساس موارد ذکر شده ضدعفونی و رعایت امنیت زیستی و جلوگیری از ورود عامل بیماری‌زا و از بین بردن آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است:

1- مرغ مادر و تخم گذار:

در مرغان مادر به دلیل اهمیت و قیمت بالای گله رعایت امنیت زیستی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. ضدعفونی دوره‌ای در این سالن‌ها اگرچه بسیار مهم است اما به دلیل دوره طولانی پرورش و تولید ضدعفونی استمراری از اهمیت بیشتری برخوردار است. ضدعفونی آب آشامیدنی با Aquazix Plus Ag آب را به طور کامل ضدعفونی کرده و کیفیت تخم مرغ را بهبود می‌بخشد. همچنین جهت ضدعفونی لانه پرندگان در درگیری‌های قاچی می‌توان از Desogerme Microchoc GBD استفاده نمود که فاقد بوی زننده بوده و اثربخشی عالی علیه اسپور دارد. همچنین جهت ضدعفونی تحهیزات و سطوح دیگر می‌توان از Desogerme Microchoc GBD و Zix Virox استفاده کرد. حوضچه‌های ضدعفونی که مواد عالی زیادی به آن وارد می‌شوند را با Desogerme Microchoc GBD و حضوچه‌هایی مانند چکمه را با Zix Virox پر کنید.

2- مرغ گوشتی:

ضدعفونی بین دوره در مرغان گوشتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا طول دوره کوتاه است. جهت ضدعفونی بستر قبل از خارج کردن آن می‌توان از محصول Desogerme Microchoc GBD استفاده کنید. پس از خارج کردن بستر و شست و شو با دترجنت و آبکشی سالن را با محصول Zix Virox ضدعفونی کنید. سپس اقدام به گازدهی سالن و یا ضدعفونی با نبولایزر توسط Desogerme Microchoc GBD و یا Zix Virox کنید. جهت ضدعفونی انتهایی سیستم آبرسانی از محصول Zix Virox استفاده نموده و در طول دوره با استفاده از محصول Aquazix Plus Ag اقدام به ضدعفونی آب آشامیدنی گله نمایید.

منبع:

https://www.msdvetmanual.com/poultry/infectious-bronchitis/infectious-bronchitis-in-poultry