مایکوپلاسما در طیور

صنعت پرورش طیور در سراسر جهان نقش حیاتی در تامین امنیت غذایی ایفا می‌کند. با این حال، موفقیت در این صنعت، به‌‌شدت به حفظ سلامت گله و پیشگیری از بروز بیماری‌‌‌ها وابسته است. در میان بیماری‌‌‌های گوناگون که می‌توانند تهدیدی جدی برای گله‌‌‌های طیور باشند، بیماری مایکوپلاسموز جایگاه ویژه‌‌‌ای دارد. مایکوپلاسما در طیور نه‌‌ تنها باعث کاهش عملکرد تولیدی می‌شود، بلکه می‌تواند زیان‌‌‌های اقتصادی هنگفتی را به پرورش‌‌دهندگان تحمیل کند. شناخت دقیق این بیماری، روش‌‌‌های پیشگیری کارآمد و راهکار‌های درمانی موثر، کلید اصلی کنترل و مدیریت آن است. در این بخش از مقالات تخصصی پایادارویه، به کاوش عمیق در ابعاد مختلف بیماری مایکوپلاسموز خواهیم پرداخت و راهکار‌های عملی و اثربخش را برای مقابله با آن ارائه خواهیم داد. هدف ما ارائه محتوایی است که نه‌‌تنها اطلاعات کاملی در اختیار شما قرار دهد، بلکه به شما در اتخاذ تصمیمات صحیح برای حفاظت از سلامت گله‌تان کمک کند.

مایکوپلاسموز چیست؟ شناخت دشمن نامرئی سلامت طیور

مایکوپلاسما در طیور، یک بیماری تنفسی و بعضاً مفصلی مزمن است که توسط باکتری‌‌‌های بسیار کوچکی به نام مایکوپلاسما ایجاد می‌شود. این ارگانیسم‌‌‌ها از ویژگی‌‌‌های منحصر‌‌به‌‌فردی برخوردارند که آن‌ها را از سایر باکتری‌‌‌ها متمایز می‌کند: آن‌ها فاقد دیواره سلولی هستند. همین ویژگی، باعث می‌شود که بسیاری از آنتی‌‌بیوتیک‌‌‌هایی که دیواره سلولی را هدف قرار می‌دهند (مانند پنی‌‌سیلین‌‌‌ها)، بر روی مایکوپلاسما‌ها بی‌‌اثر باشند. این موجودات ریز، از کوچک‌ترین پروکاریوت‌‌‌هایی هستند که می‌توانند به‌‌صورت مستقل تکثیر یابند و همین اندازه کوچک، به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به‌‌راحتی از فیلتر‌های باکتریایی عبور کنند.

انواع مایکوپلاسما در طیور

دو گونه اصلی از مایکوپلاسما که بیشترین اهمیت را در صنعت طیور دارند، مایکوپلاسما گالی‌‌سپتیکوم (Mycoplasma gallisepticum - MG) و مایکوپلاسما سینوویه (Mycoplasma synoviae - MS) هستند. هر دو این گونه‌‌‌ها می‌توانند باعث مشکلات جدی در گله‌‌‌های طیور شوند، اگرچه علائم و عوارض آن‌ها ممکن است تا حدودی با یک‌‌دیگر متفاوت باشد.

مایکوپلاسما گالی‌‌سپتیکوم یا MG عمدتاً سیستم تنفسی طیور را هدف قرار می‌دهد. این بیماری که به‌‌عنوان "بیماری تنفسی مزمن" یا CRD نیز شناخته می‌شود، از شایع‌ترین و زیانبار‌ترین بیماری‌‌‌های تنفسی در طیور است. علائم بالینی آن اغلب شامل سرفه، عطسه، ترشحات بینی، تورم سینوس‌‌‌ها (به‌‌ویژه سینوس‌‌‌های زیر چشمی که منجر به ظاهری پف‌‌کرده می‌شود)، و در موارد شدید، مشکلات تنفسی آشکار می‌شود. جوجه‌‌‌های جوان‌تر به علائم بالینی شدید‌‌تری مبتلا می‌شوند و میزان مرگ‌و‌میر در آن‌ها می‌تواند افزایش یابد، به‌‌خصوص اگر بیماری با سایر عوامل پاتوژنیک مانند E.coli، ویروس برونشیت عفونی یا نیوکاسل مرغ پیچیده شود. در مرغ‌‌‌های تخم‌‌گذار، عفونت MG منجر به کاهش شدید تولید تخم‌‌مرغ، کاهش کیفیت پوسته تخم‌‌مرغ و حتی ناهنجاری در اندازه تخم‌‌مرغ می‌شود. این بیماری می‌تواند برای هفته‌‌‌ها یا ماه‌‌‌ها در گله باقی بماند و زیان‌‌‌های اقتصادی مداومی را به‌‌بار آورد.

مایکوپلاسما سینوویه یا MS نیز یکی دیگر از عوامل مهم در بیماری مایکوپلاسموز است. این گونه از مایکوپلاسما، علاوه بر سیستم تنفسی، مفاصل و غلاف تاندون‌‌‌ها را نیز درگیر می‌کند. علائم تنفسی ناشی از MS معمولاً خفیف‌‌تر از MG است و شامل ترشحات بینی و سرفه‌‌‌های خفیف می‌شود. با این حال، وجه تمایز اصلی MS، درگیری سیستم حرکتی است. طیور مبتلا به MS ممکن است دچار لنگش، تورم مفاصل (به‌‌ویژه مفاصل خرگوشی و مفاصل پنجه)، ضعف و بی‌‌حالی شوند. این درگیری مفصلی منجر به کاهش تحرک، کاهش مصرف دان و در نتیجه، کاهش وزن‌‌گیری و افت تولید می‌شود. در مرغ‌‌‌های تخم‌‌گذار، MS نیز می‌تواند باعث کاهش تولید تخم‌‌مرغ و کاهش کیفیت داخلی تخم‌‌مرغ گردد. در موارد شدید، طیور مبتلا به MS ممکن است قادر به ایستادن نباشند و اغلب به‌‌دلیل گرسنگی یا کم‌‌آبی از بین بروند.

انتقال عفونت مایکوپلاسما یک جنبه بسیار مهم در کنترل این بیماری است. مایکوپلاسما عمدتاً از دو روش اصلی منتقل می‌شود:

• انتقال عمودی : این روش، مهم‌ترین راه انتقال بیماری است. در این حالت، باکتری از مرغ مادر آلوده به تخم‌‌مرغ منتقل شده و جوجه‌‌‌های هچ شده از این تخم‌‌مرغ‌‌‌ها، از همان ابتدا آلوده به مایکوپلاسما خواهند بود. این امر به گسترش سریع بیماری در یک گله جوان و سپس به گله‌‌‌های بعدی منجر می‌شود و کنترل آن را دشوار می‌سازد.
• انتقال افقی : این نوع انتقال از طریق تماس مستقیم بین پرندگان آلوده و سالم صورت می‌گیرد. همچنین، قطرات تنفسی حاوی باکتری که در اثر سرفه و عطسه در هوا پخش می‌شوند، می‌توانند عامل انتقال بیماری از طریق هوا باشند. تجهیزات آلوده، کارگران مرغداری، خودرو‌ها و حتی حشرات و جوندگان نیز می‌توانند به‌‌عنوان ناقل مکانیکی عمل کرده و باکتری را از یک مکان به مکان دیگر منتقل کنند. تراکم بالای پرنده، تهویه نامناسب، استرس ناشی از واکسیناسیون یا حمل‌و‌نقل، و همچنین حضور سایر عوامل بیماری‌‌زا، می‌تواند شدت و سرعت انتقال بیماری را افزایش دهد.