سالمونلوز طیور بعنوان یک واژه کلی، بیانگر بیماری‌های زیر است (واژه سالمونلا از نام دامپزشک Daniel E Salmon گرفته شده است) این جنس بیش از 2650 سروتیپ دارد.
الف: بیماری پولوروم که عامل آن سالمونلا پولوروم است.
ب: بیماری تیفوئید مرغان که در اثر سالمونلا گالیناروم ایجاد می‌شود.
ج: بیماری آریزونوز که عامل بیماری‌زای آن سالمونلا آریزونا می‌باشد.
د: بیماری پاراتیفوئید که در اثر سروتیپ‌های مختلف سالمونلا ایجاد می‌شود و بیش از850 سروتیپ مسئول آن شناخته شده‌اند ولی فقط 20 تای آن‌ها دارای اهمیت می‌باشند و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان سالمونلاتیفیموریوم، سالمونلا پاراتیفی، سالمونلا این فنتیس، سالمونلا آنتریتیدیس، سالمونلا هیدلبرگ را نام برد.
تعریف بیماری
سالمونلا بیماری عفونی، باکتریایی، همه‌گیر پرندگان است که:
به فرم حاد و با تلفات زیاد در جوجه‌ها با علایم گوارشی، تنفسی و گاهی عصبی به فرم مزمن و یا موضعی در طیور بالغ بدون علایم کلینیکی واضح مشخص می‌شود.
یکی از وی‍‍ژگی‌های مهم آن انتقال از طریق تخم مرغ است.
مقاومت عامل بیماریزا در مقابل عوامل فیزیکو – شیمیایی سالمونلا پولوروم در روی نمونه‌های خاک به مدت 14 ماه، در شیرابه مدفوع بیش از 3 ماه، در خرده‌های کثیف چوب‌های موجود در سالنهای مرغداری به مدت 105 روز و در همان چوب‌ها در بیرون از سالن مرغداری در حرارت 11 تا 35 درجه سانتیگراد به مدت 32 روز می‌تواند زنده بماند.
این باکتری در پوشال کهنه حدوداً 3 هفته و در پوشال تازه 11 هفته زنده مانده و بستر خشک برای زنده ماندن آن مساعدتر است. آمونیاک حاصل از میکروفلور بستر کهنه مرطوب به سرعت باعث افزایش pH بستر شده و به‌طور فعال سالمونلاها را می‌کشد.
سالمونلا پولوروم در زرده تخم مرغ‌های در حرارت 10 الی 20 درجه سانتیگراد به سرعت تکثیر پیدا می‌کند ولی در حرارت کمتر از 10 درجه سانتیگراد تکثیر باکتری 2 هفته پس از انبار کردن رخ می‌دهد و در 2 درجه سانتیگراد تعداد باکتری تا حدودی کاهش می‌یابد.
این باکتری در هچری‌های آلوده به مدت یکسال در حرارت 22 درجه سانتیگراد زنده می‌ماند .سالمونلا پولوروم و گالیناروم در کشت‌های حاوی مواد با منشاء گیاهی نسبت به مواد حیوانی بیشتر زنده می‌مانند.
میزبانان حساس
الف- میزبانان طبیعی: ماکیان و بوقلمون‌ها از میزبانان مهم سالمونلا پولوروم بشمار می‌روند.
نژاد ماکیان: نژادهای سبک (لگهورن) نسبت به نژادهای سنگین مقاوم‌تر بوده و اختلاف مقاومت را می‌توان به مقاومت ارثی و اجدادی نسبت داد.
درجه حرارت محیط زندگی به مدت 6 روز اول زندگی به همراه مدت زمان حمل و نقل جوجه‌ها یک‌روزه، مقاومت جوجه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
سن: با افزایش سن، در اثر افزایش تعداد لنفوسیت‌های طیور و کنترل بیشتر حرارت بدن در اثر کامل شدن سیستم حرارتی بدن و افزایش پردرآوری، مقاومت پرندگان بر علیه PD افزایش می‌یابد.
جنس پرنده نیز در میزان حساسیت به این عفونت دخالت دارد بطوری که ماده‌ها نسبت به نرها بیشتر مبتلا می‌شوند شاید علت آن این باشد که باکتری پولوروم به جایگزین شدن در تخمدان‌ها علاقه بیشتری دارد در حالیکه خروس‌ها در هنگام بلوغ جنسی از عفونت پاک می‌شوند.
ب- میزبانان غیرطبیعی: بیماری پولوروم از اردک، قرقاول، مرغ شاخدار، بلدرچین، گنجشک، قناری و فنچ اروپائی گزارش شده است البته این باکتری از خرگوش، خوکچه هندی و موش صحرائی نیز گزارش شده است و در انسان با خوراندن باکتری سالمونلا پولوروم ایجاد کرده‌اند.
طرز انتقال عامل بیماریزا
- انتقال از طریق تخمدان به تخم مرغ (حدوداً 33/7 درصد تخم مرغ‌های مبتلا گذاشته شده به‌وسیله مرغان مبتلا حاوی سالمونلا پولوروم هستند)
- گسترش عفونت در دستگاه جوجه کشی (آلودگی دستگاه تنفس می‌گردد). جهت ضدعفونی دستگاه جوجه‌کشی از محصول ZIX VIROX استفاده نمایید. این ضدعفونی‌کننده در دوز توصیه شده هیچ اثر خورندگی بر تجهیزات ندارد.
- استفاده از مواد غذائی آلوده به ویژه تخم مرغ‌های آلوده به همراه آلوده شدن آب و دان با مدفوع جوجه‌های مبتلا باعث گسترش عفونت می‌گردد. جهت ضد عفونی آب به صورت مداوم از AQUAZIX PLUS Ag استفاده نمایید.
- انتقال از طریق وسایل و تجهیزات مرغداری و از طریق ویزیتورها و کارگران داخل فارم نیز اتفاق می‌افتد. می‌بایست جهت ضد عفونی از دو محصول MICROCHOC و یا ZIX VIROX استفاده نمود.
- از طریق کانیبالیسم، پرندگان وحشی، موش صحرایی، حیوانات وحشی، دستگاه نوک چینی، وسایل تعیین جنسیت جوجه‌ها بوسیله سکسورها و واکسن‌های لارنگوتراکئیت آلوده نیز صورت می‌گیرد.
علایم بالینی PD
|
اختصاصات |
S.
pullorum |
S.
gallinarum |
| دورۀ کمون | 5-7 روز | 4-6 روز |
| درصد ابتلا | بسته به روش آلودگی | بسته به روش آلودگی |
| درصد تلفات | درصد بالا در جوجه | درصد بالا در طیور
مسن |
| دورۀ بیماری | 2 هفتگی + شروع به
تولید |
5 روز |
علایم بالینی PD
الف: علایم بالینی در جوجه ها، دوره حاد بیماری به هفته اول و دوم زندگی محدود می‌شود.
- تخم مرغ‌های آلوده: میزان هچ خیلی پائین بوده و جوجه‌های مرده یا درحال احتضار در دستگاه جوجه کشی دیده می‌شوند که علائم از قبیل خواب آلودگی، ضعف و سستی، کاهش اشتها و حتی قطع اشتها، دور هم جمع شدن، افتادگی بال‌ها، بدشکلی ظاهر جوجه، اسهال سفید رنگ که ممکن است ناحیه اطراف مقعد را بپوشاند و گاهی علایم عصبی و به میزان کمتر کوری مشاهده می‌شود.
- آلودگی در دستگاه جوجه کشی: دستگاه تنفس مبتلا می‌شود لذا علائم از قبیل نفس نفس زدن، تنگی نفس و دهان زدن مشاهده می‌شود.
گاها به علت جایگزین شدن باکتری در اطاقک چشم ممکن است کوری و تورم مفصل به همراه لنگش دیده شود و جوجه‌های مبتلا باکتری را به تناوب از طریق مدفوع دفع نموده و به صورت حامل می‌مانند.
ب: علایم بالینی در طیور بالغ
اگر چه بیماری در طیور مسن و بالغ اختصاصات یک عفونت حاد را ندارد ولی ممکن است در اثر استرس به ویژه استرس حاصل از شروع تخمگذاری، حالت حاد پیدا نماید. اکثراً علایم از قبیل افسردگی عمومی، بی‌حالی و سستی، قطع اشتها، رنگ پریدگی تاج و مخاطات قابل دید، گاها اسهال و تب به همراه تشنگی و کاهش تولید به میزان 18 تا 20 درصد نیز مشاهده می‌شود. غالبا حاملین سالمونلا پولوروم تحمل کمتری نسبت به تغییرات شرایط محیطی از خود نشان می‌دهند و احتمالاٌ خروس‌ها در انتهای بلوغ جنسی از بیماری پاک می‌شوند.
روش تشخیص
تشخیص مقدماتی: تاریخچه گله و علایم کلینیکی بیماری و آثارکالبد گشایی در حالت شدید بیماری و یافته‌های سرولوژیکی مثبت ارزش مهمی را در تشخیص عفونت در طیور بالغ و مرغ‌های مادر دارند.
تشخیص تائیدی:
جداسازی باکتری
استراتژی مقابله با عفونت‌های سالمونلایی:
الف- پرورش واحدهای پاک از عفونت‌های سالمونلایی
1. در واحد پرورشی (حداقل سالنهای پرورشی) عاری از سالمونلاها
2. تهیه جوجه عاری از سالمونلاهای مهم طیور
3. نگهداری واحد در شرایط عاری از عفونت‌های سالمونلایی با به‌کارگیری:
*- امنیت زیستی
*- رعایت اصول صحیح ضدعفونی
*- تهیه مواد غذایی عاری از سالمونلاها
*- به‌کارگیری پرسنل عاری از سالمونلاها
*- جلوگیری از کلنیزاسیون سالمونلاها در روده (بویژه سکوم) جوجه ها با استفاده از مکمل‌های غذایی مناسب
ب- ایجاد ایمنیت با استفاده از واکسیناسیون (در برخی از کشورها)
ج- درمان (درمان پیشگیری کننده + درمان بیماری)
استراتژی عملی در طیور مرغ مادر
- استفاده از پروبیوتیک (ژل پروبیوتیک در جوجه های یک روزه + پروبیوتیک در پرورش)
- استفاده از محصول DAY ONE ZIX برای جوجه یک روزه
- مصرف مواد غذایی سالم و تهیه دان بصورت پلت
- آزمایشات برای شناسایی حاملین و حذف آن‌ها
- درمان 4 هفته قبل از شروع به تولید (ترکیبات نیترفوران)
- استفاده از پروبیوتیک‌ها و اسیدیفایرها در طول دوره تولید
- dipping تخم مرغ‌ها با ppm 400 جنتامایسین در سالمونلا گالیناروم
- شستشو و ضدعفونی چکمه، وسایل نقلیه و وسایل با Zix Virox
- ضدعفونی آب آشامیدنی طیور با AquaZix Plus Ag
استراتژی عملی در طیور گوشتی آلوده
- حذف گله در صورت تلفات بالا
- شکایت بر علیه شرکت مرغ مادر از طریق دامپزشکی
- استفاده از رل کاغذی بر روی بستر در 10 روز اول پرورش
- درمان گله با Florfenidem در صورت آلودگی پائین گله
درمان بیماری FT , PD
- سولفامیدها Sulfonamides: در بین سولفامیدها، سولفادیازین و سولفامرازین بیشترین اثر را داشته در حالیکه سولفاتیازین و سولفاگوانیدین اثرات متوسط و سولفاساکسیدین و سولفاتیازول و سولفانیلامید کم‌ترین اثر را دارند. تجویز سولفامیدها به مقدار 0/5 درصد در غذا به مدت 5 روز باعث کاهش تلفات از 17 درصد به 4 درصد می‌رسد.
- نیتروفورانها Nitrofurans: فورازولیدون به غلظت 0/04 درصد در غذا به مدت 14 10 روز اگر به فاصله کوتاهی پس از ابتلا تجویز گردد اثرات قابل توجهی در پیشگیری مرگ و میز حاملین در میان گله خواهد داشت.
- آنتی بیوتیک‌ها Antibiotics: آنتی بیوتیک‌هایی از قبیل کلرامفنیکل، تتراسیکلین‌ها، آمپیسیلین و ریوانول به صورت آئروسل حدوداً مبتلایان را تاحدودی درمان می‌کنند.
یک دیدگاه