این مقاله توصیه‌هایی پیرامون ضدعفونی مرکز پرورش ماهی در طول فعالیت‌های امنیت زیستی معمول و موقعیت‌های اورژانسی ارائه می‌دهد. راهنما بر اساس اصول عمومی و برنامه‌ریزی در خصوص فعالیت‌های ضدعفونی‌کننده نگارش شده است.
ضدعفونی به عنوان یک ابزار جلوگیری از بروز بیماری و جزئی از برنامه‌ی امنیت زیستی تعریف شده است. ضدعفونی جهت جلوگیری از ورود و خروج پاتوژن در مرکز پرورش ماهی به واسطه تجهیزات، افراد و … و همچنین جلوگیری از گسترش عامل پاتوژن از طریق تجهیزات می‌باشد. ضدعفونی می‌تواند در موقعیت‌های ضروری ناشی از بیماری و جهت کنترل آن مصرف گردد. علت استفاده از ضدعفونی‌کننده تعیین‌کننده‌ی استراتژی و نحوه‌ی مصرف ضدعفونی‌کننده است.
در صورت امکان باید از انتشار عامل پاتوژن جلوگیری کرد و از مدیریت آن با ضدعفونی خودداری کرد. به عنوان مثال تجهیزات و ابزاری مانند دستکش، ابزار گرفتن ماهی، طناب، تور و … باید منحصرا در یک سایت باقی مانده و از انتقال آن‌ها (حتی در صورت ضدعفونی) به قسمت‌های دیگر خودداری نمود.
اصول عمومی ضدعفونی مرکز پرورش ماهی
ضدعفونی یک روند ساختاری بوده که از پروسه‌های فیزیکی و شیمیایی به منظور حذف مواد ارگانیک و از بین بردن عوامل پاتوژن عمل می‌کند. این پروسه باید شامل مراحل برنامه‌ریزی و اجرا باشد که به صورت جامع به گزینه‌های احتمالی، اثربخشی و ریسک بپردازد.
پروسه‌ی ضدعفونی بر اساس هدف می‌تواند متفاوت باشد (پیشگیری، کنترل و یا حذف بیماری). پروسه حذف کامل شامل برداشت کامل آبزیان و ضدعفونی کامل تجهیزات، ابزار و محل نگهداری آبزیان است در حالی که پروسه کنترل شامل محدود نمودن گسترش بیماری بین مراکز پرورش و یا در داخل یک مرکز است.
مراحل ضدعفونی مرکز پرورش ماهی
1- ضدعفونی باید شامل بخش‌های زیر باشد:
- پاکسازی و شست و شو
در پاکسازی و شست و شوی سطوح و تجهیزات به منظور ضدعفونی مرکز پرورش ماهی، برداشت باقی‌مانده‌های جامد، ترکیبات ارگانیک (از جمله بیوفیلم) و باقی‌مانده‌های شیمیایی ضروری است زیرا اثربخشی ضدعفونی‌کننده را کاهش می‌دهند. مصرف دترجنت جهت از بین بردن بیوفیلم بسیار مهم است. دترجنت مورد مصرف باید با ضدعفونی‌کننده و سطح مورد نظر سازگار باشد. پس از پاکسازی هرگونه آب اضافی قبل از انجام ضدعفونی باید تخلیه گشته و تمامی سطوح و تجهیزات از لحاظ وجود باقی‌مانده ترکیبات ارگانیک مورد بررسی قرار گیرند. وجود ذرات معلق در آب مصرفی می‌تواند اثربخشی ضدعفونی‌کننده را کاهش دهد. آب مصرفی با روش‌هایی مانند فیلتراسیون، رسوب‌دهی و انعقاد باید عاری از ذرات معلق گردند. بیوفیلم لایه نازکی از میکروارگانیسم‌ها و پلیمرهای خارج سلولی بوده که به سطوح متصل می‌گردند. بیوفیلم‌ها به صورت فیزیکی از میکروارگانیسم‌ها در مقابل ضدعفونی‌کننده محافظت می‌کنند. به منظور دستیابی به ضدعفونی موثر، بیوفیلم باید قبل از انجام ضدعفونی برداشت گردد.
- مصرف ضدعفونی‌کننده
این فاز شامل استفاده از ترکیبات شیمیایی یا پروسه‌های فیزیکی بوده که عوامل پاتوژن را غیر فعال و یا از بین می‌برند. مصرف ضدعفونی‌کننده به سطح مورد نظر و نحوه‌ی مصرف محصول بستگی دارد. سطوح نفوذناپذیر سخت (مانند سلوح فلزی مسطح) می‌تواند به راحتی ضدعفونی شوند زیرا محلول در تماس با تمامی سطح قرار گرفته و احتمال باقی ماندن عوامل عفونی در آن بسیار پایین است. ضدعفونی در صورت وجود سطوح دارای منافذ، ناهموار و دارای سوراخ اثربخشی کم‌تری خواهد داشت. نحوه مصرف ضدعفونی باید به صورتی باشد که تمام سطح را پوشش داده و مدت زمان کافی روی سطح باقی بماند. در هر مرحله باید از بلندترین نقطه ضدعفونی شروع شده و تا پایین ادامه یابد.
زمانی که ضدعفونی روی سطوح عمودی مصرف می‌گردد باید توجه داشت که تا قبل از خشک شدن سطح مدت زمانی کافی در تماس با محلول بوده باشد. ممکن است سطوح عمودی نیازمند پاشش مجدد ضدعفونی و یا استفاده از عوامل فوم دهنده به منظور افزایش مدت زمان تماس داشته باشد. برای لوله‌ها و فیلترها باید کاملا از محلول ضدعفونی پر شده تا تمامی سطوح در تماس با محلول ضدعفونی قرار گیرند. محل‌هایی که دستیابی به آن‌ها مشکل است باید توسط گازدهی ضدعفونی شوند.
- از بین بردن یا غیر فعال کردن ضدعفونی
از بین بردن یا غیرفعال کردن باقی‌مانده ضدعفونی به منظور جلوگیری از توکسیسیتی آبزیان، خورندگی تجهیزات و تاثیرات محیطی بسیار مهم است. این عمل می‌تواند توسط شست و شو، رقیق‌سازی، استفاده از ترکیبات شیمیایی و گذشت زمان جهت غیر فعال شدن ترکیب مورد نظر باشد.
2- استفاده از ضدعفونی مناسب بر طبق قوانین منطقه:
ترکیبات ضدعفونی‌کننده مرکز ضدعفونی ماهی ممکن است برای افراد، آبزیان و محیط زیست خطر آفرین باشند. ضدعفونی‌کننده‌های شیمیایی باید بر اساس قوانین محلی و دستورات تولیدکننده مصرف و نگهداری شوند.
3- نظارت بر فرایند ضدعفونی:
بر اساس نحوه مصرف و نگرانی در ارتباط با میکروارگانیسم خاص ممکن است با روش‌های متفاوتی اقدام به ضدعفونی گردد. اندازه‌گیری می‌تواند بر اساس اندازه‌گیری مستقیم ترکیب فعال، اندازه گیری غیر مستقیم قدرت ترکیب فعال و یا استفاده از باکتری‌های اندیکاتور باشد. روند ضدعفونی و خصوصیات آن باید ثبت گردد به صورتی که داده‌های لازم جهت ارزیابی برنامه ضدعفونی را بدهد.
ضدعفونی در شرایط اورژانسی
ضدعفونی یک قسمت مهم از پاسخ اورژانسی به کنترل بیماری‌ها مانند شرایط قرنطینه و یا تخلیه و معدوم‌سازی آبزیان می‌باشد. اینگونه مصرف ضدعفونی کننده‌ها رویکرد متفاوتی نسبت به مصرف ضدعفونی‌کننده‌ها جهت امنیت زیستی فارم دارند. شرایط این موارد ریسک بسیار بالای بیماری‌ها، بار میکروبی بسیار بالا، تعداد بالای آبزیان درگیر بیماری، پسماند بالای تلفات و میزان بسیار بالای آب آلوده است. برنامه جهت ضدعفونی در این شرایط باید شامل در نظر گرفتن موقعیت و علت ضدعفونی، ارزیابی ریسک و تعیین روشی جهت پایش اثربخشی ضدعفونی باشد. در شرایط اضطراری بهتر است راه‌های انتقال عامل بیماری‌زا بسته و صرفا به ضدعفونی اطمینان نکنید. تجهیزات از بخش آلوده نباید منتقل شوند مگر در شرایطی که ضدعفونی کامل با اثربخشی بالا اعمال شده باشد. در برخی شرایط که تجهیزات و یا ابزارها قابل ضدعفونی کردن نباشد بهتر است بر اساس پروتکل امنیت زیستی معدوم گردند.
استفاده از زیکس ویروکس برای ضدعفونی مرکز پرورش ماهی
محصول Zix Virox ساخت شرکت BBZIX کشور اسپانیا و مطابق با استانداردهای اروپا قابل مصرف جهت ضدعفونی مرکز پرورش ماهی است. از این محصول می‌توان با غلظت 1% در عدم حضور ماهی به منظور ضدعفونی استخر پرورش استفاده نمود. همچنین از این محصول در عدم حضور ماهی و جهت ضدعفونی سیستم آبرسانی و از بین بردن بیوفیلم با غلظت 1 الی 2 درصد می‌توان استفاده کرد. این محصول کاملا زیست تخریب پذیر بوده و هیچگونه باقی‌مانده‌ای از خود به جا نخواهد گذاشت.
آخرین دیدگاه ها