بیوفیلم چیست؟ چطور بیوفیلم را در حضور پرنده برطرف کنیم؟

بیوفیلم چیست؟

بیوفیلم یا لایه زیستی در سیستم آبرسانی تجمع میکروارگانیسم‌ها (اغلب باکتری) در سطح داخلی لوله‌ها و منبع بوده که در یک بستر پلی ساکاریدی قرار گرفته‌اند. این بستر ترشحات پلی ساکاریدی بوده که توسط باکتری‌ها به خارج ترشح می‌شود. سرعت تشکیل بیوفیلم به عوامل مختلفی بستگی دارد:

1. سرعت جریان آب: سرعت تشکیل بیوفیلم با سرعت جریان آب رابطه عکس دارد
2. خصوصیت فیزیکوشیمیایی آب: شرایط فیزیولوژیک آب از تشکیل بیوفیلم حمایت میکند.
3. بار میکروبی آب: با افزایش بار میکروبی سرعت تشکیل بیوفیلم افرایش می‌یابد
4. مقادیر مواد مغذی در آب: با افزایش مواد مغذی در آب سرعت تشکیل بیوفیلم افزایش می‌یابد

در روند تشکیل بیوفیلم مرحله‌ای وجود دارد که (در انتها و پس از تکمیل روند تشکیل آن) قسمتی از لایه زیستی باز شده و میکروارگانیسم‌ها را در آب آزاد می‌کند. عوامل بیماریزای هوازی در قسمت خارجی ساختار بیوفیلم و عوامل بیهوازی در قسمت‌های داخلی آن قرار می‌گیرد به همین دلیل بیوفیلم یک ساختار بسیار مساعد جهت رشد انواع باکتری‌ها ایجاد می‌کند. این محیط مساعد باعث می‌شود باکتری‌ها اندوتوکسین و اگزوتوکسین تولید کرده و تاثیر منفی بر سلامت گله بگذارد.

بیشتر بخوانید: پاکسازی و ضدعفونی سیستم آبرسانی مرغداری

عوامل موثر بر تشکیل بیوفیلم

بار میکروبی:

مهمترین عامل در تشکیل بیوفیلم در سیستم ابرسانی بار میکروبی آب مصرفی است. هرچه آلودگی آب بالاتر باشد احتمال تشکیل بیوفیلم و سرعت تشکیل آن افزایش می‌یابد.

ترکیبات مغذی در آب:

آب آشامیدنی طیور به عنوان حامل بسیاری از مکمل‌های مغذی مصرف می‌شود. در میان ترکیبات مغذی آهن و سولفور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترکیبات آهن و سولفور جهت رشد و تکثیر باکتری‌ها بسیار مهم بوده و تشکیل و رشد بیو فیلم را تسریع می‌کند.

نور خورشید:

در صورت برخورد نور خورشید با منابع آبی (مخصوصا منابع آبی باز مانند استخر) به دلیل رشد جلبک تشکیل بیوفیلم راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌گردد.

دمای آب:

عامل دیگر موثر در تشکیل بیوفیلم دمای آب است. افزایش دمای آب و لوله‌های آب در معرض نور خورشید باعث افزایش دمای آب و افزایش رشد و تکثیر باکتری‌ها در سیستم‌ آبرسانی خواهد شد.

سرعت جریان آب:

سرعت کمتر جریان آب باعث ایجاد فرصت برای باکتری‌های جهت اتصال و تشکیل لایه موکوپلی‌ساکاریدی خواهد شد. به عنوان مثال در دو هفته اول ورود جوجه‌ها که آب کمی مصرف می‌گردد سرعت جریان آب پایین بوده و شرایط جهت تشکیل بیو فیلم مساعد است.

درصد صیقلی بودن سطح داخلی لوله:

هرچه سطوح داخلی لوله‌ها صاف‌تر و صیقلی‌تر باشند تشکیل بیوفیلم سخت‌تر انجام خواهد شد. در صورتی که سطوح ناهموار داخلی لوله‌ها به دلیل افزایش اتصال باکتری‌ها و ایجاد نواحی مساعد جهت رشد از شرایط بهتری جهت تشکیل بیوفیلم پشتیبانی می‌کند.

بیشتر بخوانید: معرفی محصولات ضدعفونی طیور

پیامدهای بیوفیلم

جنبه میکروبیولوژی: بیوفیلم باعث آلودگی منابع آبی می‌گردد. در بسیاری از موارد عفونت‌هایی در گله ایجاد شده که به صورت تحت کلنیکی بروز کرده و علائمی در گله مشاهده نمی‌شود. این امر منجر به کاهش نامحسوس تولید و سود اقتصادی می‌شود. همچنین بیوفیلم بستر بسیار مناسبی جهت افزایش و حمایت از مقاومت میکروارگانیسم‌ها به آنتی بیوتیک‌ها و ترکیبات بیوسید ایجاد می‌کند.

طعم آب: بیوفیلم می‌تواند بر کیفیت طعم آب موثر باشد. بر خلاف باور اشتباه رایج پرندگان طعم را تشخیص داده و بر میزان تولید آن‌ها اثر می‌گذارد. اگرچه ماهیت میکروبی بیوفیلم نوع تغییرات بر طعم آب را مشخص می‌کند اما در بیشتر موارد باعث تغییر طعم به سمت ترشی خواهد رفت.

کاهش اثر واکسن و مکمل‌ها: باکتری‌ها و متابولیت‌های تولیدی آن‌ها با بیوفیلم وارد واکنش شده و اثربخشی آن را به شدت کاهش می‌دهد

علت گرفتگی نیپل چیست؟

گرفتگی نیپل می‌تواند به دو علت بیوفیلم و یا رسوبات معدنی اتفاق افتد. مصرف مکمل‌های مینراله و همچنین سختی بالای آب باعث تشکیل رسوبات معدنی در لوله‌ها می‌گردد. رسوبات کلسیمی بیشترین مورد از رسوبات معدنی و سودوموناس بیشترین مورد در بیوفیلم‌های سیستم آبرسانی در طیور عنوان شده است.

بیشتر بخوانید: اهمیت استفاده از ضدعفونی کننده طیور در پیشگیری از بیماری های طیور

جلوگیری از تشکیل بیوفیلم

بهترین پروتکل جهت جلوگیری از تشکیل بیوفیلم در دو سطح قابل انجام است:

1. ضدعفونی انتهایی سیستم آبرسانی:

در انتهای دوره‌ که فارم خالی از پرنده است بهترین زمان جهت ضدعفونی کامل سیستم آبرسانی است. محصولات حاوی پراستیک اسید و هیدروژن پراکسید انتخاب مناسبی جهت ضدعفونی انتهایی سیستم آبرسانی است. بدین منظور می‌توان از محصول زیسک ویروکس با غلظت 1-2 درصد (بسته به میزان آلودگی) استفاده نمود.

2. جلوگیری از تشکیل بیوفیلم در طول دوره:

آب مصرفی فارم‌ها اغلب دارای بار میکروبی هستند بنابراین در طول دوره پرورش و تولید (مخصوصا مرغان مادر و تخمگذار که دوره پرورش و تولید طولانی دارند) تشکیل بیوفیلم در سیستم ابرسانی امری اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل باید از ضدعفونی‌کننده‌های اختصاصی آب آشامیدنی جهت پیشگیری از تشکیل بیوفیلم استفاده نمود. در صورتی که سیستم آبرسانی در انتهای دوره به طور کامل ضدعفونی شده و عاری از بیوفیلم باشد می‌توان از محصول آکوآزیکس پلاس با غلظت 50 سی سی در 1000 لیتر آب در کل دوره استفاده نمود و از تشکیل بیوفیلم و یا رسوبات معدنی در سیستم آبرسانی جلوگیری نمود.

بیشتر بخوانید: کیفیت آب به عنوان یک فاکتور مهم در پرورش دام و طیور

گرفتگی نیپل چه تاثیری بر گله می‌گذارد؟

1- پیامدهای عمومی گرفتگی نیپل: وقتی در سالن ما گرفتگی نیپل وجود داشته باشد تجمع پرنده‌ها از حالت یکنواختی خارج شده و تراکم در قسمتی از گله افزایش می‌یابد. افزایش تراکم می‌تواند به استرس، کاهش قدرت سیستم ایمنی و افزایش احتمال درگیری در گله منجر شود. به صورت کلی گرفتگی نیپل باعث ایجاد یک گله‌ی غیر یکنواخت شده که در نهایت باعث کاهش سود اقتصادی می‌شود.

2- اگر گرفتگی نیپل ناشی از بیوفیلم باشد، پیامد آن در گله افزایش احتمال عفونت‌ در گله و همچنین درگیری‌های مزمن در فارم است. در هر صورت این موضوع منجر به کاهش سود اقتصادی در گله خواهد شد. همچنین افزایش سویه‌های مقاوم به آنتی بیوتیک و ترکیبات بیوسید دلیل وجود عفونت‌هایی در گله است به صورت مزمن تولید را کاهش داده و درمان نمی‌گردد. همچنین گله‌هایی وجود دارند که در هر دوره به یک بیماری خاص مبتلا می‌شوند. سیستم آبرسانی در این گله‌ها محتمل‌ترین منبع عفونت هستند.

رفع بیوفیلم و گرفتگی نیپل در حضور پرنده

مشکل اساسی در از بین بردن رسوبات کلسیمی و بیوفیلم در حضور پرنده این است که باید از ترکیبات بیوسید استفاده نمود و این ترکیبات می‌تواند برای پرنده خطر آفرین باشد. تنها محصولات بیوسیدی که فرمولاسیون‌های ویژه‌ای دارند قادر به از بین بردن رسوبات و بیوفیلم بدون آسیب به پرنده خواهند بود. یک مشکل دیگر این است که در صورت وجود بیوفیلم در سیستم آبرسانی و مصرف ترکیبات بیوسید در حضور پرنده، میکروارگانیسم‌ها به آب آشامیدنی به آب وارد شده و ممکن است توسط پرنده مصرف شود. به همین منظور شرکت ZIX پروتکلی جهت به حداقل رساندن ورود میکروارگانیسم‌ها از طریق آب آشامیدنی به پرنده پس از مصرف آکوآزیکس پلاس AG ارائه کرده است. به صورت کلی بهتر است پس از اضافه نمودن محصول آکوآزیکس پلاس AG با دوز توصیه شده، انتهای خط لوله را باز گذاشته و تا دیدن آب شفاف صبر کنیم. معمولا 24 ساعت اول از دوزهای بالاتر استفاده می‌شود و سپس به دوز پایه (50 سی سی در 1000 لیتر) برمی‌گردد.

بیشتر بخوانید: نتایج مصرف ضدعفونی کننده طیور آکوازیکس پلاس AG

منابع

[1-3]

1. Merino, L., et al., Biofilm formation by Salmonella sp. in the poultry industry: Detection, control and eradication strategies. Food Research International, 2019. 119: p. 530-540.
2. Chuah, L.-O., et al., Genetic relatedness, antimicrobial resistance and biofilm formation of Salmonella isolated from naturally contaminated poultry and their processing environment in northern Malaysia. Food research international, 2018. 105: p. 743-751.
3. Maharjan, P., et al., Effects of chlorine and hydrogen peroxide sanitation in low bacterial content water on biofilm formation model of poultry brooding house waterlines. Poultry science, 2017. 96(7): p. 2145-2150.