گامبورو یک بیماری به شدت مسری بوده که اغلب طیور جوان صنعتی، بوقلمون و اردک را درگیر می‌کند. نام گامبورو از اولین محلی که این ویروس کشف شد گرفته شده است. این بیماری توسط ویروس بورس عفونی (IBDV) عضوی از جنس بیرناویروس ایجاد می‌شود. این ویروس سلول‌های لنفی درون بورس فابرسیوس، لوزه و طحال جایگزین می‌شوند. بیماری معمولا جوجه‌های تا 6 هفته را درگیر کرده و با مرگ ناگهانی همراه است.
زمانی تصور می‌شد که بیماری تنها گله‌های گوشتی تجاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سویه‌ی حادی که در سال 1987 در اروپا ظهور یافته و از آن روز به یک بیماری مهم در گله‌های تخمگذار و گوشتی تبدیل شده است. هم اکنون واکسیناسیون گسترده علیه این بیماری انجام شده و تحمل ایمنی به میزان برخورد گله‌های مادر و هچری‌ها با این ویروس تعیین می‌شود. گله‌هایی که به شدت از لحاظ امنیت زیستی قوی هستند به شدت به این بیماری حساس بوده زیرا قبلا با این ویروس برخورد نداشته‌اند.
این ویروس از پرنده‌ی بیمار به مدت 10 الی 14 روز ترشح شده و به شدت بیماری‌زا است. حامل‌هایی مانند پرندگان وحشی، حیوانات موذی و انسان‌ها می‌توانند بیماری را انتقال دهند. شدت بیماری به حدت ویروس بستگی داشته و میزان آنتی بادی مادری، سن و نژاد نیز تاثیرگذار است. اگر چه جوجه‌های تازه هچ شده ممکن است برای مدت کوتاهی نسبت به این بیماری مصون باشند، اما با کاهش آنتی بادی مادری مخصوصا در مقابل سویه‌های جدید بیماری شدید ایجاد خواهد شد به همین دلیل در هر نسل جدید، مرغان مولد و مادر از لحاظ وضعیت IBD و برنامه تولید واکسن موثر علیه این بیماری باید غربالگری شوند تا بیشترین میزان تحمل ایمنی علیه این بیماری ایجاد شود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد گله‌های مادر حساسیت متفاوتی نسبت به این بیماری در گله دارند. به عنوان مثال مرغ لگهورن نسبت به دیگر مولدها مقامت کمتری نسبت به این بیماری داشته (Sanitvar, 1981) و تا حدود 18 هفتگی حساس هستند. همچنین افزایش مقامت به این بیماری در پرندگان مسن‌تر وجود داشته زیرا بورس فابرسیوس کاملا تکامل یافته است.
ضوایعی که در کالبدگشایی دیده می‌شود تاییدکننده بیماری است. از این جمله می‌توان به تورم بورس فابرسیوس و خونریزی عضلات ساق و سینه نام برد.
آنتی بادی خنثی‌کننده این ویروس به آهستگی در پرندگان جوان ایجاد شده و علت وابستگی حساسیت به سن پرنده به دلیل فاکتورهای ایمونولوژیکی، سایتوکین‌ها و فاکتورهای خونی است. در مرغان گوشتی بیماری عموما در سنین 3 تا 4 هفتگی اتفاق افتاده و ارتباطی به فصل ندارد. عالائم فرم حاد آن شامل اسهال آبکی سفید و مخرج خاکی است. پرندگان درگیر شده افسرده دارای پرهای ژولیده، چشمانی بسته و بی اشتها هستند.
اگرچه ممکن است مرگ و میر تا 50 درصد هم برسد اما معمولا در رنج 0 تا 20 است بوده و پیک آن 3 تا 5 روز بعد از شروع بیماری گامبورو است. فرم تحت کلینیکی معمولا در پرندگان زیر 3 هفته دیده می‌شود. معمولا هیچگونه علائم خاصی غیر از کاهش رشد وجود نخواهد داشت. این موارد تحت کلنیکی باعث کاهش شدید سود اقتصادی شده و با سرکوب شدید سیستم ایمنی ناشی از تخریب لنفوسیت‌های نابالغ همراه است. این پرندگان با سیستم ایمنی سرکوب شده به واکسیناسیون علیه بیماری نیوکاسل، مارک، بورس عفونی و کوکسیدیوز پاسخگو نیستند.
آفلاتوکسین توکسینی بوده که می‌تواند شدت این بیماری را افزایش داده و علائم بالینی آن را تغییر دهد.
کنترل و پیشگیری بیماری گامبورو
اگر مشکل گله گامبورو باشد واکسیناسیون موثرترین راه کنترل بیماری است. واکسیناسیون گله مادر به منظور افزایش ایمنی مادری و یا ایجاد ایمنی فعال و واکسیناسیون مستقیم گله جوجه‌ها از جمله این موارد است. واکسیناسیون علیه بیماری گامبورو بر اساس منطقه جغرافیایی و شدت درگیری متفاوت هستند. در منظقه‌ای که بیماری به ندرت وجود داشته ایمنی علیه این بیماری به ندرت ایجاد شده و نیاز به واکسیناسیون وجود ندارد اما در مناطق درگیر پروتکل واکسیناسیون دقیق به منظور ایجاد حفاظت مثبت در جوجه در هچری و به دنبال آن ایمنی زایی فعال و تشدید ایمنی در گله‌های تخمگذار و گوشتی مورد نیاز است.
اگر پرنده در خطر بیماری گامبورو قرار داشته باشد واکسن زنده از طریق آب آشامیدنی یا قطره چشمی در روز 12 تا 21 باید مصرف شود. معمولا برنامه واکسیناسیون با یک واکسن زنده در مرغ مادر در 4 الی 10 هفتگی به دنبال یک دوز واکسن کشته روغنی در 16 هفتگی حداکثر آنتی بادی محافظتی مادری را ایجاد می‌کند. پس از آن تکرار واکسیناسیون در گله‌هایی که آنتی بادی مادری در آن کاهش می‌یابد باید تکرار گردد. باید توجه داشته باشید که واکسیناسیون باید در پرندگان جوانی که فاقد آنتی بادی مادری هستند انجام شود زیرا این آنتی بادی واکسن را خنثی خواهد نمود.
از بین بردن ویروس از محل‌های آلوده ممکن است بسیار مشکل باشد زیرا این ویروس در مقادیر بسیار بالا ترشح شده و بسیار پایدار است. بر اساس پروتکل All in All out به دنبال ضدعفونی با محصولات موثر و قوی می‌تواند ریسک بیماری را کاهش و تاثیر واکسیناسیون را افزایش دهد.
شیوع بیماری گامبورو همراه با شیوع کود آلوده از فارم آلوده به فارم سالم اتفاق خواهد افتاد. به همین دلیل کود مرغی را در فاصله‌ی دور از هرگونه مرغداری معدوم کنید و تا سه ماه آلودگی در کود آلوده باقی خواهد ماند. حفاظت کود مرغی از پرندگان و حیوانات وحشی از گسترش آلودگی توسط حیوانات وحشی جلوگیری خواهد نمود. شیوع اخیر بیماری گامبورو در کشورهای در حال توسعه به دلیل کود آلوده اتفاق افتاده است. بهتر است از گله‌های مرغ مادر و تخمگذار به صورت معمول تست خون گرفته شده و میزان آنتی بادی در آن اندازه گیری شود.
درمان بیماری گامبورو
به دلیل آنکه بیماری گامبورو درمان موفقی ندارد به منظور از بین بردن ریسک بیماری واکسیناسیون بهترین گزینه است. ویروس عامل بیماری به بسیاری از ضدعفونی‌کننده‌ها مقاوم است.
پروتکل ضدعفونی علیه این بیماری به شرح زیر است:
- ساختمان باید ایزوله شده و از ورود هرگونه بازدیدکننده جلوگیری به عمل آید.
- بستر، کود و تمامی سطوح در تماس با پرنده باید توسط ضد عفونی کننده با غلظت مناسب اسپری گردد.
- بستر به همراه کود مرغی باید برداشت شده و سوخته شود و یا در مکانی به دور از فارم معدوم گردد به صورتی که خارج از دسترس حیوانات وحشی باشد.
- تجهیزات قابل حرکت باید در محل سالن ضدعفونی شده و سپس به خارج سالن انتقال یابد.
- تمامی سطوح باید مجددا توسط ضدعفونی کننده موثر و وسیع‌الطیف با غلظت مناسب ضدعفونی شود.
- کف سالن و قسمت پایینی دیوار حتما باید ضدعفونی گردد.
- ورودی به ساحتمان باید ضدعفونی شده و حوضچه ضدعفونی کننده چکمه و چرخ خودرو باید توسط ترکیبات موثر پر شود.
نکات مهم در کنترل بیماری گامبورو
- اگر ریسک بیماری گامبورو وجود دارد، واکسیناسیون جوجه‌ها در سن یک هفتگی (با توجه به آنتی بادی مادری) انجام شود.
- از استراتژی All in All out استفاده کنید.
- استاندارد بالای بهداشتی در فارم را رعایت کرده و حتما ضدعفونی را به صورت مستمر انجام دهید.
- بستر را مجدد به منظور مصرف طیور پهن نکنید.
- از بستر و کود مرغی در مقابل پرندگان و حیوانات وحشی جلوگیری کنید.
آخرین دیدگاه ها