بیماری وبای مرغی (وبای مرغان) چیست؟

در این مقاله از پایادارویه به بیماری وبای مرغان، راه های پیشگیری از آن و البته درمان آن می پردازیم. وبای مرغی یک بیماری مسری در پرندگان است که توسط نوعی باکتری گرم منفی میله ای و بسیار ریز به نام پاستورلا مولتوسیدا ( Pasteurella Multocida ) ایجاد می شود. این بیماری در دو نوع حاد و مزمن شیوع پیدا می کند، نوع حاد آن بسیار خطرناک است. شکل حاد پاستورلوز آنقدر قدرتمند است که می تواند در مدت 6 تا 12 ساعت از شروع عفونت باعث مرگ و تلفات در طیور شود. نوع مزمن آن بیشتر به شکل ورم مفاصل خود را نشان می دهد. جای خوشحالی است که معمولا نوع مزمن وبای مرغی در بین پرندگان اهلی شیوع پیدا می کند و امکان مداوا و درمان زودهنگام این بیماری وجود دارد.

از علامت های این بیماری می توان به اسهال آبکی مایل به سبز، افسردگی، بی حالی، ورم مفاصل و عفونت های موضعی که بیشتر در نواحی مانند پدهای کف پا، سینوس ها و ... اشاره کرد.(در ادامه مقاله بیشتر در مورد علائم وبای طیور صحت می کنیم.) وبای مرغان بیشتر در هوای سرد و مرطوب و بخصوص در فصول پاییز و زمستان رخ می دهد. امکان ابتلا به این بیماری در گونه های بالغ شایع است و بیشتر در نوع نر (خروس ها) بروز می کند. وبای مرغان در همه پرندگان رخ می دهد اما پرندگان آبزی مانند غاز، اردک و قرقاول بیشتر در معرض این بیماری واگیردار قرار دارند. مرغ و خروس، بوقلمون، کبوتر و حتی بلدرچین هم می تواند توسط باکتری پاستورلا به این بیماری مبتلا شوند.

وقتی پرندگان دچار بیماري‌های واگیردار می‌شوند ممکن است تلفات زیادی برای پرورش دهنده ایجاد شود. در این صورت با کسب اطلاعات کافی درباره بیماری‌های واگیردار می توان از بروز بیماری جلوگیری کرد و یا در هنگام مواجه با آن عملکرد سریع می تواند مانع از گسترش تلفات شود. در ادامه این مقاله از مجله سلامت پایادارویه به بررسی علائم بیماری، راه های پیشگیری و البته درمان وبای مرغان می پردازیم. این مقاله برای راهنمایی شما نگارش شده است و تمامی داروهای معرفی شده می بایست با تجویز پزشک و تحت نظر متخصص استفاده شود.

وبای طیور

هانطور که گفتیم وبای طیور بیماری است که می تواند پرندگان اهلی و وحشی از جمله مرغ‌ها را تحت تاثیر قرار ‌دهد. این بیماری به شکلی واگیردار در بین مرغ‌ها منتشر شده و در صورت غفلت، می‌تواند باعث تلفات سنگین شود. عامل بیماری، معمولا پرندگان ناقل یا پرندگانی هستند که از یک واگیری بیماری قبلی باقی مانده‌اند.

معمولا این دسته از پرنده‌ها، در مخاط دستگاه تنفس خود باکتری را حمل می‌کنند. به محض آن که پرنده‌های ناقل تحت استرس قرار می‌گیرند مقاومت بدن‌شان کاهش پیدا می‌کند. کاهش مقاومت بدن باعث می‌شود که باکتری بیماری‌زا شود. با بیماری‌زا شدن باکتری، پرنده بیمار شده و خود تبدیل به عاملی برای سرایت وبای طیور به سایر پرندگان سالم می‌شود. در اینجاست که ممکن است بیماری با تلفات بسیار سریع و شدید همراه باشد.

بهترین روش برای پیشگیری از این بیماری، آن است که همه پرندگان واکسینه و البته محیط را با ضدعفونی کننده طیور ، مخصوص مراکز پرورشی تمیز کنند. در ادامه به تفصیل در مورد راوش های پیشگیری و بهترین داروی درمان بیماری وبای مرغان صحبت خواهیم کرد. ابتدا بیایید ببینیم وقتی این بیماری ظهور و بروز پیدا می‌کند چه علائمی دارد.

علائم بیماری وبای مرغی

علائم بالینی بیماری وبای مرغان شامل موارد زیر است:

• اسهال و مرگ ناگهانی و تلفات شدید در مواردی که همه‌گیری شدید است.
• دیده شدن میزان متغیر اکسودا در ناحیه گلوی پرندگان در موارد مزمن
• آسیب به ناحیه قلب، پریکاردیوم و کیسه‌های هوایی پرنده در بیماری وبای مرغی
• متمرکز شدن عفونت در قسمت ریش و ایجاد تورم و آماس در این ناحیه
• ایجاد لنگش و تورم مفصل در ناحیه پا و شلک گرفتن آبسه کف پایی در صورتی که باکتری در مفاصل پا متمرکز شود
• شکل گرفتن توده به رنگ متمایل به زرد در ناحیه ریش
• تورم یک طرفی یا دو طرفی صورت در حالتی که اکسودا در سینوس‌های زیرچشمی جمع شود
• ایجاد ترشحات آبکی در حفره‌های بینی که به مرور سفت‌تر شده و رنگ آن زرد می‌شود و در نهایت به شکل توده سفت و خشک درمی‌آید.
• بروز اشکال تنفسی در صورتی که مجاری هوایی توسط این جراحت‌ها پوشانده شود
• چرخش سر و گردن به یک سو در صورت بروز عفونت گوش میانی در هر دو گوش
• عقب کشیده شدن سر و گردن
• قرار گرفتن سر به سمت پایین بین دو پا
• درگیری اعصاب گوش گوش میانی و از دست رفتن تعادل پرنده (در صورت بروز عفونت گوش میانی)

این علائم می‌تواند بسته به شدت بیماری یا حاد و مزمن بودن آن متفاوت باشد. در هر صورت بهتر است با مشاهده هر کدام از این علائم در مرغ‌ها به سرعت به فکر درمان وبای طیور و پیشگیری از بیماری در سایر پرندگان افتاد.

نشانه‌های کلینیکی وبای مرغی

شکل حاد بیماری باعث مرگ حیوان می شود. بنابراین علائم بالینی بیشتر در پرندگانی دیده می شود که به نوع مزمن بیماری مبتلا شده اند. کاهش مصرف خوراک، مرگ ناگهانی در گله، افسردگی، بی حالی، تغییر رنگ سر، مشکلات تنفسی، لنگش ناشی از عفونت مفاصل و اسهال سبز و آبکی از بارزترین نشانه های کلینیکی این بیماری است.

این بیماری بیشتر در بین طیور بالغ و نیمه‌بالغ دیده می‌شود. در واقع اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم بیماری وبای مرغی به ندرت در بین مرغ‌های کمتر از 4 ماه دیده می‌شود. در بررسی گزارش‌های مربوطه مشخص شده است که بیماری در جوجه‌های گوشتی بین سن 21-56 روز مشاهده شده است و اگر این جوجه‌ها دچار بیماری وبای مرغان شوند معمولا تلفات در بین آنها چیزی بین 15 تا 50 درصد خواهد بود.

هر چه سن مرغ‌ها بیشتر شود، میزان حساسیت مرغ در برابر بیماری وبای مرغی هم با افزایش همراه است. این بیماری دوره نهفته‌ای هم دارد که شامل 4-9 روز است. بیماری به سه شکل حاد و تحت حاد و مزمن در بین مرغ‌ها مشاهده شده است. در شکل حاد، بیماری به شکل عفونت خونی خود را نشان می‌دهد. در شکل مزمن به شکل موضعی این بیماری مشخص می‌شود.

داروی درمان وبای مرغی چیست؟

اگر این علائم را در پرندگان مشاهده کردید، در اولین فرصت باید به فکر درمان باشید. داروی درمان وبای مرغان آنتی بیوتیک هایی مانند سولفادیمتوکسین، انروفلوکساسین(اندرودم)، تتراسایکلین ها و پنی سیلین است. هرچند درمان این بیماری نیازمند مراقبت طولانی مدت است اما، با کاهش مرگ و میر طیور می تواند تلفات را کاهش داد. راه ساده تر برای درمان بیماری وبای مرغی معدوم سازی گونه های درگیر بیماری و به موازات آن ضدعفونی کامل محیط است. برای ضدعفونی کامل محیط می توانید از دزوجرم میکروچوک (Desogerm Microchoc) استفاده کنید. دزوجرم میکروچوک به عنوان بهترین ضدعفونی کننده مرغداری شناخته شده است و می تواند برای پاکسازی باکتری های قوی، ویروس ها، قارچ ها و اسپورها در کلیه محیط های پرورشی حتی در مواجه با ظرف غذای طیور مورد استفاده قرار گیرد.

باید به این نکته مهم توجه داشت که گرچه ممکن است در مورد شیوع بیماری، درمان وبای طیور انتشار این بیماری را متوقف کند، اما به شرطی این درمان کارساز است که به سرعت انجام شود. پس سرعت اقدام در درمان بیماری وبای طیور از عوامل مهمی است که باید به آن توجه کنید.

همچنین تحقیقات مختلف نشان داده است که استفاده از آنتی بیوتیک های محلول در آب از جمله موارد زیر اگر همراه با غذا یا آب مصرف شوند می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.

• فسفومایسین کلسیم(فوزباک)
• سولفامتازین
• سولفاتوکسی

به این نکته توجه کنید که اگر آنتی‌بیوتیک‌های ذکر شده به شکل داخل عضلانی به مرغ‌های مبتلا تزریق شود می‌توانیم انتظار نتایج مطلوبی را در درمان وبای طیور داشته باشیم. پیشنهاد می شود با مشورت پزشک از آنتی بیوتیک فوزباک اصل که یکی از قوی ترین آنتی بیوتیک های طیور به شمار می رود و شامل 25 درصد فسفومایسین کلسیم است برای درمان خوراکی استفاده کنید. این آنتی بیوتیک شکلی قدرتمند بر باکتری های گرم منفی نظیر پاستورلا مولتوسیدا اثر گذار است و می توانید از آن به صورت محلول در آب استفاده کنید و آن را به خورد مرغ‌ها بدهید. یا از اکسی تتراسایکلین و کلروتتراسایکلین در خوراک آنها استفاده کنید و منتظر نتایج مطلوبی در درمان پرندگان مبتلا به وبای مرغی باشید.

اگر شما بتوانید آنتی‌بیوتیک‌ها را از طریق آب آشامیدنی به خورد مرغ‌ها بدهید، در عرض 5 روز می‌توانید بیماری را در همان ابتدای امر کنترل کنید. بعد باید درمان را به مدت دو روز در هفته برای شش تا هشت هفته آینده همچنان ادامه دهید تا جلوی واگیری بیماری وبای طیور گرفته شود.