آنتریت در طیور

آنتریت در طیور به التهاب روده گفته می‌شود که می‌تواند عملکرد رشد را کاهش داده، باعث افزایش ضریب تبدیل غذایی شده و در موارد شدید منجر به تلفات شود. این بیماری معمولاً در اثر عوامل عفونی، تغذیه‌ای و مدیریتی ایجاد می‌شود. از مهمترین علایم بیماری آنتریت نکروتیک در طیور می توان به کاهش اشتهای ناگهانی، ضعف و افت انرژی، اسهال تیره، کم تحرکی، بی حالی و تورم شکم اشاره کرد. در این مقاله از پایادارویه به بررسی علل شکل گیری این بیماری، روش های درمان و راه های پیشگیری از آنتریت طیور می پردازیم.

آنتریت نکروتیک طیور

بدن مرغ خانه‌ای برای تریلیون‌ها میکروب است، از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها که به طور جمعی میکروبیوم نامیده می‌شوند. این میکروب‌ها نقش بسیار مهمی در سلامت روده و عملکرد کلی بدن دارند. میکروبیوم روده می‌تواند به هضم فیبر و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. در واقع، یک روده سالم مانند یک مزرعه علوفه است که در آن میکروب‌های مفید باید رشد کرده و از تکثیر میکروب‌های مضر جلوگیری شود. هنگامی که تعادل بین میکروب‌های سالم و ناسالم در روده به هم می‌ریزد؛ دیسبیوسیس اتفاق می افتد که می‌تواند مشکلاتی برای سلامت روده و بدن به همراه داشته باشد. یکی از بیماری‌هایی که می‌تواند به دنبال دیسبیوسیس بروز کند، آنتریت نکروتیک است. این بیماری روده‌ای در جوجه‌های گوشتی به علت تکثیر باکتری کلستریدیوم پرفریجنس در شرایط خاص رخ می‌دهد. این باکتری‌ها با تولید سموم مختلف مانند آلفا-توکسین و بتا2-توکسین به روده آسیب زده و باعث کاهش عملکرد و رشد طیور می‌شوند.

علل ایجاد آنتریت در طیور

عوامل متعددی موجب بروز بیماری آنتریت نکروتیک در طیور می شوند. عوامل عفونی، فاکتورهای محیطی، تغذیه نامناسب و استرس مهمترین عوامل ایجاد این بیماری در ماکیان و پرندگان است. می توان گفت که مهمترین عامل ایجاد بیماری در طیور مصرف آب و غذای آلوده و البته محیط نامناسب است.

عوامل باکتریایی

• کلستریدیوم پرفرنژنس (Clostridium perfringens) : این باکتری عامل اصلی آنتریت نکروتیک در طیور است، این باکتری‌ معمولاً از طریق مصرف آب یا غذای آلوده وارد بدن می‌شوند. در شرایطی که خوراک نامناسب، کوکسیدیوز یا استرس در گله وجود داشته باشد، کلستریدیوم پرفرنژنس رشد کرده و با تولید توکسین‌های قوی باعث تخریب شدید روده می‌شود.

• اشرشیا کلی (Escherichia coli) : باکتری E. coli به عنوان یکی از عوامل کلی‌باسیلوز روده‌ای می‌تواند باعث اسهال شدید، کاهش رشد و حتی سپتی‌سمی شود. آلودگی آب و خوراک نقش مهمی در انتقال این باکتری دارد.

• سالمونلا (Salmonella spp.) : باکتری‌های سالمونلا، علاوه بر ایجاد اسهال، می‌توانند از طریق آلوده کردن تخم‌مرغ و گوشت باعث بیماری در انسان شوند. سالمونلوز روده‌ای یکی از عوامل مهم آنتریت در طیور گوشتی است.

• کمپیلوباکتر (Campylobacter spp.) : این باکتری اغلب در دستگاه گوارش طیور وجود دارد و در شرایطی مانند استرس و تغییرات غذایی باعث ایجاد اسهال آبکی می‌شود.

عوامل ویروسی

• ویروس رترو (Reovirus) : ویروس رترو یکی از عوامل آرتریت و آنتریت ویروسی در جوجه‌های گوشتی است و می‌تواند باعث آسیب به روده‌ها شده و زمینه را برای آلودگی‌های ثانویه فراهم کند.

• ویروس برونشیت عفونی (IBV) : این ویروس عمدتاً دستگاه تنفسی را درگیر می‌کند، اما در بعضی سویه‌ها می‌تواند به کلیه و روده نیز آسیب بزند و منجر به اسهال شود.

• ویروس بیماری گامبورو (IBD) : ویروس گامبورو سیستم ایمنی جوجه‌ها را تضعیف کرده و احتمال بروز عفونت‌های باکتریایی و انگلی، مانند کلستریدیوز و کوکسیدیوز را افزایش می‌دهد.

عوامل انگلی

• کوکسیدیا (Eimeria spp.)

کوکسیدیوز یکی از مهم‌ترین بیماری‌های روده‌ای طیور است که توسط انگل‌های Eimeria ایجاد می‌شود. این بیماری باعث خونریزی داخلی، تخریب روده، کاهش جذب مواد مغذی و افزایش حساسیت به کلستریدیا می‌شود.

عوامل تغذیه‌ای

• مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) : سموم قارچی مانند آفلاتوکسین، توکسین T-2 و DON در خوراک آلوده به کپک باعث آسیب به روده، کاهش جذب مواد مغذی و تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند.

• تغذیه نامتعادل : مصرف بیش از حد پروتئین خام باعث تولید آمونیاک زیاد در روده شده و رشد کلستریدیا را افزایش می‌دهد. همچمین چربی‌های اکسیدشده و خوراک بی‌کیفیت باعث التهاب روده و کاهش هضم می‌شوند.

• کیفیت پایین مواد اولیه خوراک : ذرت کپک‌زده، روغن‌های فاسد و پروتئین‌های بی‌کیفیت می‌توانند باعث تحریک دستگاه گوارش شوند و آنتریت ایجاد کنند.

عوامل مدیریتی و محیطی

• بهداشت سالن و بستر : رطوبت بالا در بستر باعث رشد باکتری‌های بیماری‌زا می‌شود.

• تراکم بالای گله : ازدحام بیش از حد باعث استرس، تضعیف سیستم ایمنی و افزایش احتمال بروز بیماری‌های گوارشی می‌شود.

• آب آلوده : وجود باکتری، ویروس و سموم در آب آشامیدنی می‌تواند باعث تحریک و التهاب روده شود.

• استرس گرمایی و تغییرات دمایی ناگهانی : استرس ناشی از گرما و نوسانات دمایی باعث کاهش مصرف خوراک، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به آنتریت می‌شود.

علائم آنتریت طیور

آنتریت نکروتیک در طیور معمولاً با علائمی نظیر:

• اسهال: یکی از شایع‌ترین علائم است که ممکن است حاوی خون، مخاط یا مواد غیرطبیعی باشد.
• کاهش اشتها و آب خوردن: طیور ممکن است علاقه کمتری به خوردن غذا یا نوشیدن آب نشان دهند.
• ضعف و افت انرژی: پرندگان ممکن است ضعیف و بی‌حال به نظر برسند و فعالیت کمتری داشته باشند.
• تورم شکم: در موارد حادتر، پرندگان ممکن است دچار تورم در ناحیه شکم شوند.
• پژمردگی و کمبود تحرک: پرندگان درگیر آنتریت معمولاً کسل و بی‌حرکت و پرهای آن ها ژولیده و ناموزون هستند.

درمان آنتریت نکروتیک در طیور

آنتریت نکروتیک در طیور معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی کنترل می‌شود، اما به دلیل نگرانی‌های بهداشتی و تأثیرات منفی استفاده زیاد از آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از این داروها در سال‌های اخیر کاهش یافته‌ است. به جای آن، توجه به سلامت روده و استفاده از روش‌های جایگزین مانند اسیدیفایرها، پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها، گیاهان دارویی و تغییرات تغذیه‌ای برای پیشگیری و درمان این بیماری بیشتر شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی پروتئین‌ها و سموم تولید شده توسط کلستریدیوم پرفریجنس می‌توانند تورم روده در این بیماری را تشدید کنند. به همین دلیل، استفاده از آنتی‌توکسین‌ها، پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها ، اسیدیفایرها و آنزیم‌های خوراکی در بهبود سلامت روده طیور و کنترل بیماری‌هایی مانند آنتریت نکروتیک و کوکسیدیوز نقش حیاتی دارند.

کاهش PH دستگاه گوارش می تواند شرایط رشد پاتوژن های حساس به اسیدیته مانند ای کولای و سالمونلا را از بین ببرد، بنابراین استفاده از اسیدی فایرهایی مانند آزیکس پلاس به طور قطع می تواند سبب بهبود شرایط و پیشگیری از بیماری آنتریت نکروتیک شود.