بیماری کنه زنبور عسل

برای هر زنبورداری، دیدن یک کلنی قوی و پرجمعیت که با شور و نشاط در حال جمع‌آوری شهد است، لذت‌ بخش‌ترین صحنه دنیاست. اما یک تهدید کوچک و ویرانگر می‌تواند این صحنه زیبا را به کابوسی از ضعف، بیماری و فروپاشی تبدیل کند. این دشمن، کنه واروآ نام دارد و بدون شک، بزرگترین چالش پیش روی زنبورداران در سراسر جهان است. اگر تا به حال با کاهش جمعیت ناگهانی کندو، زنبورهای ناقص یا مرگ و میر زمستانی بالا مواجه شده‌اید، به احتمال زیاد با عواقب بیماری کنه زنبورعسل دست و پنجه نرم کرده‌اید.

این مقاله از پایادارویه فقط یک متن ساده در مورد کنه واروا نیست؛ بلکه یک راهنمای عملی، جامع و داده‌ محور است که به شما کمک می‌ کند این انگل خطرناک را از بیخ و بن بشناسید. ما به شما نشان می‌دهیم چگونه سطح آلودگی را به طور دقیق اندازه‌گیری کنید، چه زمانی و با چه روشی به مبارزه برخیزید و چگونه با یک استراتژی هوشمندانه، از کلنی‌ های ارزشمند خود در برابر این تهدید دائمی محافظت کنید.

کنه واروآ

کنه واروآ یک انگل خارجی است که به بدن زنبورهای عسل (هم بالغ و هم لارو) می‌چسبد و از بافت چربی آن‌ها تغذیه می‌کند. این بافت چربی برای زنبورها حیاتی است؛ زیرا نقش کلیدی در ذخیره انرژی، عملکرد سیستم ایمنی و سم‌زدایی دارد. بنابراین، تغذیه کنه به طور مستقیم زنبور را ضعیف کرده و طول عمر آن را کاهش می‌دهد.

اما آسیب اصلی کنه واروا فراتر از این است. این انگل، ناقل اصلی و فعال‌کننده مجموعه‌ای از ویروس‌های کشنده برای زنبورعسل است. مهم‌ترین آن‌ها، ویروس بال ناقص است. بر اساس تحقیقات منتشر شده توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA)، کنه واروآ عامل اصلی تلفات کلنی‌ها در سراسر جهان است، عمدتاً به دلیل توانایی‌اش در انتقال و تکثیر ویروس‌ها. کلنی‌ که به شدت به کنه آلوده باشد، در صورت عدم درمان، در اکثر مواقعع طی 1 تا 3 سال از بین خواهد رفت.

چرخه زندگی کنه واروآ: چرا اینقدر مقاوم است؟

درک چرخه زندگی کنه برای مبارزه مؤثر با آن ضروری است. این چرخه شامل دو مرحله اصلی است: مرحله سرگردان و مرحله تولید مثلی.

1. مرحله سرگردان : کنه ماده بالغ روی بدن زنبور کارگر یا نر زندگی می‌کند و از آن تغذیه می‌کند. این مرحله می‌تواند از 5 تا 11 روز طول بکشد و راهی برای انتقال کنه بین کندوهاست.
2. مرحله تولیدمثلی : درست قبل از بسته شدن سر سلول لاروی، کنه ماده از روی زنبور بالغ جدا شده و وارد سلول می‌شود. پس از بسته شدن سر سلول، کنه از لارو تغذیه کرده و حدود 60 ساعت بعد، اولین تخم (یک نر) و سپس هر 30 ساعت یک تخم ماده می‌گذارد.

تمام جفت‌گیری‌ها درون سلول سربسته انجام می‌شود. زمانی که زنبور کامل از سلول خارج می‌شود، کنه مادر اولیه به همراه دختران بالغ و بارور خود نیز خارج شده و به دنبال میزبان‌های جدید (زنبورها یا سلول‌های لاروی دیگر) می‌گردند. از آنجایی که کنه واروآ ترجیح می‌دهد در سلول‌های نوزادان نر تکثیر شود (چون دوره رشد طولانی‌تری دارند)، جمعیت آن‌ها می‌تواند به صورت تصاعدی افزایش یابد.

علائم آلودگی به کنه واروآ: چگونه بفهمیم کلنی در خطر است؟

همانطور که در مقاله علائم کنه واروا توضیح دادیم، تشخیص زودهنگام آلودگی بسیار مهم و حیاتی است. منتظر نمانید تا علائم شدید ظاهر شوند، زیرا در آن زمان ممکن است برای نجات کلنی خیلی دیر باشد. علائم به دو دسته تقسیم می‌شوند.

علائم اولیه (آلودگی کم تا متوسط)

• مشاهده گاه‌به‌گاه کنه‌های قرمز - قهوه‌ای روی بدن زنبورهای کارگر، به خصوص بین بندهای شکم.
• کاهش جزئی در جمعیت کلنی یا تولید عسل که ممکن است با عوامل دیگر اشتباه گرفته شود.

علائم شدید (آلودگی بالا)

• زنبورهای با بال‌های ناقص یا بدشکل (DWV): این شایع‌ترین و واضح‌ترین نشانه است.
• زنبورهای با بدن کوچک‌تر یا پاهای ناقص.
• سندروم انگلی کنه : نوزادان مرده یا در حال مرگ با ظاهری آبکی و بوی ترشیدگی در سلول‌ها.
• کاهش شدید جمعیت، به خصوص در پاییز که به آن "فروپاشی پاییزی" می‌گویند.
• افزایش حساسیت به سایر بیماری‌ها مانند لوک آمریکایی یا اروپایی.

روش‌های تشخیص و پایش سطح آلودگی

دیدن علائم به معنای آلودگی شدید است. یک زنبوردار حرفه‌ای باید به طور منظم سطح آلودگی را شمارش کند تا قبل از رسیدن به نقطه بحرانی، اقدام کند. دو روش استاندارد برای این کار وجود دارد:

۱. روش پودر شکر

این روش غیرکشنده است و برای زنبورداران تازه‌کار یا کسانی که نمی‌خواهند زنبورهای خود را بکشند، ایده‌آل است. در این روش، حدود 300 زنبور (تقریباً نصف یک لیوان) را در یک شیشه با درب توری ریخته، دو قاشق غذاخوری پودر شکر اضافه کرده و به آرامی تکان می‌دهید تا زنبورها به پودر آغشته شوند. پودر شکر باعث می‌شود کنه‌ها از بدن زنبور جدا شوند. سپس شیشه را برعکس کرده و روی یک سینی سفید تکان می‌دهید تا کنه‌ها بیرون بریزند. با شمارش کنه‌ها و تقسیم آن بر 3 (چون 300 زنبور داشتید)، درصد آلودگی را به دست می‌آورید.

انجام تست پودر شکر یک روش مؤثر و غیرکشنده برای پایش سطح آلودگی به کنه واروآ است.

۲. روش شستشوی الکلی

این روش دقیق‌تر اما کشنده است. همانند روش قبل، نمونه‌ای از 300 زنبور را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در شیشه‌ای حاوی الکل (مانند الکل ایزوپروپیل 70%) می‌ریزید. پس از 1-2 دقیقه تکان دادن شدید، محتویات را از یک فیلتر دو لایه عبور می‌دهید تا زنبورها جدا شده و کنه‌ها در الکل باقی بمانند. شمارش کنه‌ها و محاسبه درصد آلودگی مشابه روش پودر شکر است.

آستانه اقدام : به طور کلی، اگر سطح آلودگی در بهار و تابستان به ۲ تا ۳ درصد (۲ تا ۳ کنه به ازای هر ۱۰۰ زنبور) برسد، زمان اقدام برای درمان است. این آستانه در پاییز حتی کمتر (۱ تا ۲ درصد) است تا کلنی با حداقل جمعیت کنه وارد زمستان شود.

روش‌های درمان بیماری کنه زنبورعسل

هیچ گلوله جادویی برای درمان کنه واروا وجود ندارد. بهترین رویکرد، استفاده از مدیریت تلفیقی آفات است که ترکیبی از روش‌های مختلف در زمان‌های مناسب است.

۱. درمان‌های بیوتکنیکال

• استفاده از شان نوزادان نر : از آنجایی که کنه‌ها ترجیح می‌دهند در سلول‌های نر تکثیر شوند، قرار دادن یک قاب با پوکه مخصوص پرورش نر در کندو و حذف آن پس از سربسته شدن، می‌تواند هزاران کنه را از کلنی خارج کند.
• کف باز توری : این کف‌ها به کنه‌هایی که به طور طبیعی از بدن زنبورها می‌افتند اجازه می‌دهند از کندو خارج شوند و دیگر نتوانند به داخل برگردند. این روش به تنهایی کافی نیست اما به کاهش جمعیت کنه کمک می‌کند.

۲. درمان‌های ارگانیک

این روش‌ها برای زنبورداری ارگانیک مناسب هستند اما به دما و شرایط محیطی حساس‌اند.

• اسید اگزالیک : بسیار مؤثر است اما فقط روی کنه‌های مرحله سرگردان (روی بدن زنبورها) اثر دارد. بهترین زمان استفاده، در دوره‌هایی است که کلنی نوزاد ندارد (مانند اواخر پاییز یا زمستان). این اسید به دو روش تصعید (بخار کردن) یا محلول‌پاشی استفاده می‌شود.
• اسید فرمیک : تنها درمانی است که می‌تواند به داخل سلول‌های سربسته نفوذ کرده و کنه‌های در حال تکثیر را نیز از بین ببرد. استفاده از آن نیازمند دقت بالا است زیرا بخار آن در دمای نامناسب می‌تواند به ملکه و نوزادان آسیب بزند.
• تیمول : ترکیبی که از گیاه آویشن استخراج می‌شود و در محصولاتی مانند  وجود دارد. این ماده نیز به دما حساس است و در دمای بین 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد بهترین عملکرد را دارد.

۳. درمان‌های شیمیایی؛ سریع و کم خطر

استفاده از نوار کنه می تواند اثربخش باشد اما، این که چه نواری را برای این کار انتخاب می کنید بسیار مهم است. این نوارها بسیار مؤثرند اما خطر ایجاد مقاومت در کنه‌ها را به همراه دارند، مگر این که نوارهای استاندارد را انتخاب کنید. با ما همراه باشید تا بهترین نوار کنه کش زنبور عسل که می تواند به داد کندوهای شما برسد را به شما معرفی کنیم.  استفاده چرخشی و طبق دستورالعمل برای جلوگیری از مقاومت ضروری است.