علت ریزش زنبورعسل جلوی کندو در بهار چیست؟

زنبورداری به عنوان یک شاخه حیاتی در بخش کشاورزی، نقش مهمی در تولیدات زراعی و حفظ تنوع زیستی ایفا می‌کند. زنبورعسل، از طریق گرده‌افشانی گیاهان، به افزایش بازده محصولات کشاورزی کمک شایانی نموده و با تولید عسل، موم، ژل رویال و سایر محصولات مرتبط با زنبور عسل، ارزش اقتصادی قابل توجهی را ایجاد می‌کند. با این وجود، صنعت زنبورداری با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند که یکی از برجسته‌ترین آن‌ها، تلفات زیاد زنبور عسل در فصل بهار است. ریزش زنبورعسل جلوی کندو، به ویژه در فصل بهار، به عنوان یکی از برجسته ترین مشکلات زنبورداری مطرح می‌شود. این مساله می‌تواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد که در این مقاله از پایادارویه به بررسی همه جانبه علت ریزش زنبورعسل جلوی کندو در بهار می پردازیم. امیدواریم با شناخت این عوامل و به معرفی راهکارهای مناسب برای جلوگیری از آن ها، نقش خود را برای کمک به حفظ سلامت، بقا و پایداری صنعت زنبورداری ایفا کرده باشیم. این مقاله با هدف بررسی جامع علل ریزش زنبورعسل در مقابل کندو در فصل بهار و ارائه راهکارهای مقابله با آن تدوین شده است.

پروازهای جهت‌یابی زنبورهای جوان : رفتاری غریزی و ضروری

در فصل بهار، با افزایش تدریجی دما و افزایش طول روز، فعالیت زنبورعسل در داخل کندو به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. ملکه با شروع به تخم‌گذاری بیشتر، موجب افزایش سریع جمعیت کندو می‌گردد. در این میان، زنبورهای جوان که به تازگی متولد شده‌اند، به منظور آشنایی با محیط پیرامون کندو و یادگیری مسیر بازگشت، اقدام به پروازهای جهت‌یابی کوتاه مدت می‌نمایند. این پروازها به طور معمول در روزهای آفتابی و آرام بهاری، به ویژه در ساعات میانی روز، بیشتر مشاهده می‌شوند.

مکانیسم پروازهای جهت‌یابی از این قرار است که زنبورهای جوان با انجام پروازهای کوتاه و دایره‌ای در اطراف کندو، به تدریج با نشانه‌های بصری و بویایی محیط اطراف آشنا می‌شوند. آن‌ها موقعیت کندو را نسبت به عوارض طبیعی مانند درختان، ساختمان‌ها و سایر نشانه‌های موجود در محیط به خاطر می‌سپارند. زنبورهای جوان با بوی اختصاصی کندوی خود آشنا شده و از این بو برای یافتن مسیر بازگشت به کندو استفاده می‌کنند. علائم و نشانه‌های پروازهای جهت‌یابی شامل تمرکز ریزش زنبورها در مقابل کندو و نواحی اطراف آن است. زنبورها در این حالت اغلب گیج و سردرگم به نظر می‌رسند و ممکن است حرکات نامنظمی از خود نشان دهند. این ریزش معمولاً در روزهای گرم و آفتابی شدت یافته و در روزهای سرد و ابری کاهش می‌یابد.

زنبورهای ریزش‌کرده عموماً جوان و سالم به نظر می‌رسند و فاقد علائم بیماری یا آسیب‌دیدگی هستند. تشخیص صحیح پروازهای جهت‌یابی از سایر علل ریزش زنبورعسل، به منظور پیشگیری از نگرانی بی‌مورد و اتخاذ تصمیمات نادرست بسیار مهم است. زنبورداران باید آگاه باشند که پروازهای جهت‌یابی یک فرآیند کاملاً طبیعی و ضروری برای زنبورهای جوان محسوب می‌شود و نشان‌دهنده فعالیت سالم و رشد جمعیت کندو است. در چنین شرایطی، هیچ اقدام خاصی مورد نیاز نبوده و زنبورداران می‌توانند با اطمینان خاطر به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.

تلفات زمستان‌گذرانی و پاکسازی کندو : مهمترین علت ریزش زنبورعسل جلوی کندو در بهار

زمستان‌گذرانی یکی از مراحل حیاتی در چرخه زندگی زنبورعسل به شمار می‌رود. در طول فصل زمستان، زنبورها به دلیل محدودیت منابع غذایی، سرمای هوا و سایر شرایط نامساعد، ممکن است دچار تلفات شوند. با آغاز فصل بهار، همراه با گرم شدن هوا و شروع فعالیت زنبورها، زنبورهای کارگر فعال شروع به خارج نمودن زنبورهای مرده و سایر بقایای زمستانی از درون کندو می‌نمایند. این عمل برای حفظ بهداشت کندو و جلوگیری از انتشار بیماری‌ها ضروری تلقی می‌شود. علت مرگ زنبور عسل جلوی کندو می تواند همین برون ریزی زنبورهای مرده باشد که به یکباره انجام می شود و زنبورداران را متحیر می کند.

علل تلفات زمستان‌گذرانی متنوع بوده و شامل کمبود غذا، سرمای شدید، بیماری‌ها و انگل‌ها و همچنین ضعف ژنتیکی کلنی‌ها می‌شود. کمبود غذا در صورتی که ذخایر غذایی کندو در طول زمستان به اتمام رسد، موجب گرسنگی و تلفات زنبورها می‌گردد. سرمای شدید نیز می‌تواند منجر به یخ‌زدگی و مرگ زنبورها شود. بیماری‌ها و انگل‌هایی نظیر نوزما و کنه واروا، می‌توانند زنبورها را تضعیف کرده و تلفات زمستانی را افزایش دهند. ضعف ژنتیکی برخی از کلنی‌ها، مقاومت آن‌ها را در برابر شرایط نامساعد زمستان کاهش داده و آن‌ها را مستعد تلفات بیشتر می‌سازد. علائم و نشانه‌های پاکسازی کندو شامل ریزش زنبورهایی است که ممکن است مرده یا نیمه‌جان باشند. زنبورهای مرده ممکن است خشک شده یا آسیب‌دیده به نظر برسند که نشانه‌های تلفات زمستانی را نمایان می‌سازد. این ریزش معمولاً به تدریج و به صورت پراکنده در روزهای مختلف اتفاق می‌افتد و نسبت به پروازهای جهت‌یابی آهسته‌تر است. بررسی میزان تلفات زمستانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ریزش اندکی زنبور مرده در بهار امری طبیعی تلقی می‌شود، اما افزایش قابل توجه زنبورهای مرده می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند بیماری‌ها، گرسنگی یا ضعف عمومی کندو در طول زمستان باشد. در چنین وضعیتی، زنبورداران باید اقدامات لازم را برای بررسی علت تلفات و درمان بیماری‌ها به عمل آورند.

مسمومیت با سموم کشاورزی

کاربرد سموم کشاورزی به منظور کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی، به عنوان یکی از عوامل اصلی تهدیدکننده سلامت و بقای زنبورعسل مطرح است.مسمومیت با سموم کشاورزی یکی از مهمترین علت های ریزش زنبور عسل در مقابل کندو در بهار است. زنبورها در حین جمع‌آوری شهد و گرده از گیاهان سمپاشی‌شده، در معرض خطر مسمومیت قرار می‌گیرند. سموم می‌توانند سیستم عصبی زنبورها را تحت تاثیر قرار داده و منجر به اختلال در جهت‌یابی، فلج و در نهایت مرگ آن‌ها شوند.

انواع سموم خطرناک برای زنبور عسل شامل سموم سیستمیک و نئونیکوتینوئیدها و همچنین سموم تماسی است. سموم سیستمیک از طریق ریشه و برگ گیاه جذب شده و در تمامی بخش‌های گیاه، از جمله شهد و گرده، منتشر می‌شوند. زنبورهایی که از این شهد و گرده تغذیه می‌کنند، دچار مسمومیت می‌گردند. نئونیکوتینوئیدها، نوعی سم سیستمیک هستند که به طور گسترده در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای زنبور عسل بسیار سمی محسوب می‌شوند. سموم تماسی نیز با تماس مستقیم با بدن زنبور، موجب مسمومیت و مرگ آن می‌گردند. علائم و نشانه‌های مسمومیت با سموم کشاورزی شامل ریزش ناگهانی و شدید زنبورها است. زنبورها ممکن است علائم مسمومیت از قبیل لرزش، حرکات غیرطبیعی، فلج و ناتوانی در پرواز را از خود بروز دهند. احتمال مشاهده تعداد زیادی زنبور مرده در مقابل کندو و نواحی اطراف آن وجود دارد. در برخی موارد، بوی خاصی شبیه به سموم کشاورزی در اطراف کندو قابل استشمام است. این ریزش معمولاً پس از سمپاشی مزارع و باغات مجاور کندوها به وقوع می‌پیوندد. راهکارهای پیشگیری از مسمومیت با سموم کشاورزی شامل اطلاع‌رسانی به زنبورداران پیش از سمپاشی، استفاده از سموم کم‌خطر برای زنبور عسل، سمپاشی در ساعات غیرفعال زنبورعسل و پوشاندن کندوها با پارچه است. کشاورزان موظفند پیش از سمپاشی مزارع و باغات خود، به زنبورداران اطلاع دهند تا آن‌ها بتوانند کندوهای خود را به مکانی امن منتقل نمایند. استفاده از سموم کم‌خطر برای زنبورعسل و اجتناب از سمپاشی در زمان گلدهی گیاهان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. سمپاشی باید در ساعات غیرفعال زنبور عسل، مانند شب یا صبح زود انجام شود. در صورت اجبار به سمپاشی در زمان فعالیت زنبور عسل، می‌توان کندوها را با پارچه پوشاند تا از ورود زنبورها به مزارع سمپاشی‌شده جلوگیری به عمل آید.

بیماری‌ها و انگل‌های زنبورعسل

زنبورهای عسل مستعد ابتلا به بیماری‌های گوناگونی هستند که می‌توانند سلامت و بقای کلونی را به مخاطره بیاندازند. بیماری‌های قارچی، باکتریایی، ویروسی و انگل‌های خارجی مانند کنه واروا، از جمله مهم‌ترین عوامل بیماری‌زا در زنبور عسل به شمار می‌روند.

بیماری‌های زنبور عسل شامل نوزما، لوک آمریکایی، لوک اروپایی و بیماری‌های ویروسی و یا انگلی است. نوزما، یک بیماری قارچی است که موجب اسهال، ضعف و کاهش طول عمر زنبورها می‌شود. لوک آمریکایی، یک بیماری باکتریایی است که لارو زنبورها را از بین برده و می‌تواند به نابودی کلنی منجر گردد. لوک اروپایی نیز یک بیماری باکتریایی است که لارو زنبورها را درگیر می‌کند، اما عموماً به اندازه لوک آمریکایی خطرناک نیست. ویروس‌های مختلفی نیز می‌توانند زنبور عسل را آلوده کرده و باعث ضعف، فلج و مرگ آن‌ها شوند. انگل‌های مهم زنبورعسل در راس آن‌ها کنه واروا قرار دارد. کنه واروا، یک انگل خارجی است که از خون زنبورها تغذیه کرده و آن‌ها را تضعیف می‌نماید. کنه واروا همچنین می‌تواند ویروس‌های مختلفی را به زنبورها منتقل کند. علائم و نشانه‌های بیماری‌ها و انگل‌ها شامل ریزش تدریجی و مداوم زنبورها در مقابل کندو در بهار است.

زنبورهای ریزش‌کرده ممکن است علائم بیماری از قبیل شکم متورم (نوزما)، بال‌های آسیب‌دیده، رنگ‌پریدگی و ضعف عمومی را نشان دهند. احتمال مشاهده مدفوع غیرطبیعی (اسهال) در اطراف کندو وجود دارد که نشانه‌ای از نوزما است. در صورت وجود کنه واروا، امکان مشاهده کنه‌ها بر روی بدن زنبورها وجود دارد. راهکارهای پیشگیری و درمان بیماری‌ها و انگل‌ها شامل بازدید منظم از کندوها، رعایت بهداشت در زنبورداری، استفاده از داروهای مجاز و تقویت سیستم ایمنی زنبورها است. زنبورداران باید به طور منظم از کندوهای خود بازدید کرده و علائم بیماری‌ها و انگل‌ها را بررسی نمایند. استفاده از وسایل و تجهیزات تمیز و ضدعفونی‌شده، می‌تواند به پیشگیری از شیوع بیماری‌ها کمک کند. در صورت تشخیص بیماری یا انگل، باید از داروهای مجاز و توصیه شده استفاده شود. تغذیه مناسب و تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز زنبورها، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی آن‌ها کمک کند.