بیماری آبله طیور چیست؟ چطور آن را درمان کنیم؟
بیماری آبله در طیور
آیا تا به حال با ضایعات زگیل مانند روی تاج، ریش یا پاهای مرغ های خود مواجه شده‌اید؟ یا شاید شاهد کاهش ناگهانی تولید تخم مرغ و مشکلات تنفسی در گله بوده‌اید؟ این‌ها می‌توانند نشانه‌هایی از بیماری آبله در طیور باشند؛ یک بیماری ویروسی شایع که گرچه سرعت انتشار پایینی دارد، اما می‌تواند خسارات اقتصادی قابل توجهی به مرغداری شما وارد کند.
بیماری آبله مرغ یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته‌شده در طیور است که در سراسر جهان وجود دارد. این بیماری با کاهش رشد، افت تولید تخم‌مرغ و افزایش حساسیت به سایر بیماری‌ها، سودآوری گله را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بخش از مقالات پایادارویه به بررسی جامع این بیماری خواهیم پرداخت، ما به شما نشان می دهیم چگونه این بیماری را به درستی تشخیص دهید، از شیوع آن جلوگیری کنید و در صورت بروز، آن را به بهترین شکل مدیریت نمایید.
بیماری آبله در مرغ چیست؟
آبله مرغان که به زبان لاتین Fowl Pox نامیده می شود، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروسی از جنس Avipoxvirus و خانواده Poxviridae ایجاد می‌شود. این ویروس بسیار مقاوم است و می‌تواند برای ماه ها در محیط، به‌ویژه در پوسته‌های خشک شده حاصل از ضایعات، زنده بماند. این مقاومت بالا، کنترل و ریشه‌کنی آن را در محیط مرغداری دشوار میسازد.
خوشبختانه، این ویروس مختص پرندگان است و هیچ ارتباطی با ویروس آبله مرغان در انسان ندارد. بنابراین، بیماری آبله در مرغ به انسان منتقل نمی‌شود و از این بابت جای نگرانی نیست. این بیماری تقریباً تمام گونههای پرندگان، از جمله مرغ، بوقلمون، کبوتر و پرندگان زینتی را درگیر می‌کند.
راه‌های انتقال ویروس آبله مرغ
ویروس آبله طیور عمدتاً از دو طریق اصلی در گله منتشر می‌شود
- تماس مستقیم : انتقال ویروس از پرنده بیمار به پرنده سالم از طریق تماس با ضایعات پوستی یا ترشحات دهانی و چشمی. این روش انتقال نسبتاً کند است.
- انتقال مکانیکی : این مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتشار است. پشه‌ها و سایر حشرات گزنده با نیش زدن پرنده آلوده و سپس پرنده سالم، ویروس را منتقل می‌کنند. همچنین، تجهیزات آلوده، کارگران، و حتی پرندگان وحشی می‌توانند ویروس را بین سالنها و مرغداری ها جابجا کنند.
ویروس برای ایجاد عفونت نیاز به یک خرااش یا زخم روی پوست یا غشاهای مخاطی دارد. به همین دلیل، گزش حشرات یک راه انتقال بسیار موثر برای این بیماری محسوب می‌شود.
انواع بیماری آبله در مرغ
بیماری آبله در مرغ به دو شکل اصلی بروز می کند که ممکن است به صورت جداگانه یا همزمان در یک گله مشاهده شوند. تشخیص صحیح فرم بیماری برای مدیریت آن حیاتی است.
فرم جلدی یا خشک
این فرم شایع تر و معمولاً خفیف‌تر است. علائم آن به صورت ضایعات پوستی در نواحی بدون پر بدن ظاهر می‌شوند. مراحل ایجاد ضایعات به شرح زیر است:
- مرحله اولیه : ایجاد برجستگی‌های کوچک، سفیدرنگ و جوش‌مانند.
- مرحله توسعه : ضایعات بزرگتر شده و به ندول‌های زرد رنگ (شبیه زگیل) تبدیل می‌شوند.
- مرحله نهایی : ضایعات به تدریج خشک، تیره و پوسته‌پوسته می‌شوند (دلمه می‌بندند) و پس از چند هفته (معمولاً 2 تا 4 هفته) می‌ریزند و جای زخم کوچکی باقی می‌گذارند.
این ضایعات بیشتر روی تاج، ریش، پلک‌ها، اطراف منقار و روی پاها دیده می‌شوند. تا زمانی که ضایعات به چشم یا دهان گسترش نیابند، تلفات در این فرم پایین است اما ممکن است باعث کاهش موقت رشد و تولید تخم‌مرغ شود.
فرم دیفتریک یا مرطوب
این فرم شدیدتر است و با تلفات بالاتری همراه است. در این حالت، ضایعات در غشاهای مخاطی دهان، گلو، حنجره، مری و نای ایجاد می‌شوند. این ضایعات زردرنگ، پنیری‌شکل و به غشای زیرین خود چسبیده‌اند. تلاش برای کندن این ضایعات باعث خونریزی می‌شود.
این ضایعات می‌توانند باعث مشکلات جدی شوند، از جمله:
- دشواری در خوردن و آشامیدن.
- مشکلات تنفسی شدید و خفگی (در صورت درگیری حنجره و نای).
- ترشحات از چشم و بینی.
تلفات در فرم مرطوب می‌تواند به دلیل خفگی یا گرسنگی به بیش از 50% نیز برسد (منبع: MSD Veterinary Manual). 
پیشگیری از آبله طیور
از آنجایی که بیماری آبله در مرغ درمان قطعی ویروسی ندارد، پیشگیری تنها راه موثر و اقتصادی برای محافظت از گله است. واکسیناسیون موفق ترین استراتژی پیشگیری است.
انواع واکسن آبله و روش های استفاده
دو نوع اصلی واکسن برای آبله طیور وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند:
| نوع واکسن | ویروس موجود | روش استفاده | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|
| واکسن آبله مرغی (Fowl Pox Vaccine) | ویروس زنده تخفیف حدت یافته آبله مرغ | تلقیح در بال (Wing-Web Puncture) | برای جوجه‌ها و مرغ‌های با سن بیش از ۴ هفته. ایمنی طولانی‌مدت و قوی ایجاد می‌کند. |
| واکسن آبله کبوتری (Pigeon Pox Vaccine) | ویروس زنده تخفیف حدت یافته آبله کبوتر | روش فولیکولی (زدن برس به فولیکول‌های پر کنده شده ران) | ایمنی ملایم‌تری ایجاد می‌کند. برای جوجه‌های جوان‌تر و در زمان شیوع بیماری برای کاهش شدت علائم استفاده می‌شود. |
روش تلقیح در بال (Wing-Web) رایج‌ترین روش است. در این روش، یک سوزن دو شاخه مخصوص را به محلول واکسن آغشته کرده و در پرده نازک بال فرو می‌برند. حدود 7 تا 10 روز پس از واکسیناسیون، باید محل تلقیح بررسی شود. ایجاد یک تورم و دلمه کوچک در این محل (که به آن "Take" می‌گویند) نشانه موفقیت‌آمیز بودن واکسیناسیون است.
سایر اقدامات پیشگیرانه در مقابله با آبله مرغ
- کنترل حشرات : با توجه به نقش کلیدی پشه‌ها در انتقال بیماری، کنترل حشرات از طریق مدیریت صحیح کود، حذف آب‌های راکد و استفاده از حشره‌کش‌های مجاز ضروری است.
- امنیت زیستی : اجرای یک برنامه امنیت زیستی قوی، شامل محدود کردن رفت‌وآمد، ضدعفونی کردن وسایل و سالنها، و جلوگیری از تماس با پرندگان وحشی، به شدت توصیه می‌شود.
- جداسازی پرندگان بیمار: به محض مشاهده علائم، پرندگان مبتلا را از گله جدا کنید تا از انتشار بیشتر جلوگیری شود.
به منظور مدیریت صحیح و افزایش امنیت زیستی پیشنهاد می کنیم از محصولات ضدعفونی طیور استفاده کنید. پایادارویه وارد کننده مستقیم انواع ضدعفونی کننده های مرغداری است و برای هر بخش محصول مناسب را در اختیار شما قرار می دهد.
درمان آبله مرغ و طیور
همانطور که اشاره شد، هیچ داروی ضد ویروسی برای درمان مستقیم آبله وجود ندارد. بنابراین، تمام اقدامات درمانی بر حمایت از پرنده و جلوگیری از مشکلات ثانویه متمرکز است.
- مدیریت عفونت‌های ثانویه : ضایعات پوستی و مخاطی می‌توانند محلی برای رشد باکتری‌ها باشند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها (تحت نظر دامپزشک) برای کنترل این عفونت‌ها ضروری است.
- تقویت سیستم ایمنی : افزودن مولتی‌ویتامین‌ها، به‌ویژه ویتامین A، به آب آشامیدنی به ترمیم بافت‌های پوششی آسیب‌دیده (پوست و مخاط) کمک شایانی می‌کند.
- مراقبت‌های حمایتی : در فرم مرطوب، ممکن است لازم باشد ضایعات دهانی به آرامی با پنبه تمیز شوند تا پرنده بتواند آب و غذا بخورد. در موارد شدید، تغذیه دستی ممکن است ضروری باشد.
- نرم کردن ضایعات پوستی : استفاده از پمادهای نرم‌کننده مانند گلیسیرین یده بر روی ضایعات جلدی می‌تواند به تسکین و تسریع بهبودی کمک کند، بخصوص اگر ضایعات در اطراف چشم باشند.
دوره بیماری معمولاً چند هفته طول می‌کشد و پرندگانی که بهبود می‌یابند، ایمنی مادام‌العمر نسبت به آن سویه از ویروس پیدا می‌کنند.
واکسیناسیون به روش تلقیح در بال، موثرترین راه پیشگیری از بیماری آبله مرغ است.
پیشگیری، هوشمندانه ترین استراتژی در مقابله با آبله در طیور است
بیماری آبله در مرغ، با ظاهر نگران‌کننده و پتانسیل ایجاد خسارت اقتصادی، یک چالش همیشگی برای مرغداران است. با این حال، این بیماری کاملاً قابل کنترل است. کلید موفقیت، تغییر تمرکز از "درمان" به "پیشگیری" است. یک برنامه واکسیناسیون دقیق و منظم، همراه با کنترل موثر حشرات و رعایت اصول امنیت زیستی، بهترین سپر دفاعی شما در برابر این ویروس مقاوم است.
با شناخت فرم‌های مختلف بیماری، تشخیص به موقع علائم و اجرای اقدامات حمایتی مناسب در صورت بروز بیماری، می‌توانید اثرات منفی آن را به حداقل برسانید. به یاد داشته باشید که سلامت گله شما، سرمایه اصلی شماست و دانش، قدرتمندترین ابزار برای محافظت از آن است.
برای دریافت لیست کامل محصولات پایادارویه با ما تماس بگیرید و از مشاوره کارشناسان ما بهرمند شوید
سوالات متداول درباره بیماری آبله در مرغ
آیا بیماری آبله مرغ به انسان سرایت می‌کند؟
خیر، ویروس آبله طیور (Avipoxvirus) مختص پرندگان است و با ویروس آبله مرغان انسانی (Varicella-zoster virus) کاملاً متفاوت است. این بیماری هیچ خطری برای سلامت انسان ندارد و از پرنده به انسان منتقل نمی‌شود.
آیا بیماری آبله مرغ درمان قطعی دارد؟
متاسفانه درمان ویروسی مستقیمی برای از بین بردن عامل بیماری آبله در مرغ وجود ندارد. درمان‌ها عمدتاً حمایتی هستند و شامل مدیریت عفونت‌های باکتریایی ثانویه، تامین ویتامین‌ها (به‌ویژه ویتامین A)، و نرم کردن ضایعات برای تسهیل تنفس و تغذیه می‌شود. بهترین راه مقابله، پیشگیری از طریق واکسیناسیون است.
بهترین زمان برای واکسیناسیون آبله مرغ چه موقعی است؟
بهترین زمان واکسیناسیون به شرایط منطقه، نوع گله (گوشتی یا تخم‌گذار) و برنامه واکسیناسیون کلی بستگی دارد. به طور معمول، واکسیناسیون در سنین 6 تا 10 هفتگی انجام می‌شود. در مناطق پرخطر یا در صورت وجود سابقه بیماری، ممکن است نیاز به واکسیناسیون در سنین پایین‌تر (حتی یک روزگی) یا واکسیناسیون مجدد باشد. همیشه با دامپزشک خود برای تعیین بهترین برنامه مشورت کنید.